Iedere vreemdeling die rechtmatig in Nederland verblijft, moet een identiteitskaart kunnen krijgen om zo aan de identificatieplicht te kunnen voldoen. Dit beveelt de Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, de minister van Justitie aan naar aanleiding van een onderzoek naar de afgifte van identiteitskaarten, zogenaamde W2-documenten, aan vreemdelingen. Uit zijn onderzoek blijkt dat er bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst lange tijd onduidelijkheid heerste over de vraag welke vreemdelingen in aanmerking kwamen voor een W2-document. Daarnaast heeft de voormalig minister van Vreemdelingenzaken en Integratie geweigerd om ex-asielzoekers, die rechtmatig in Nederland verblijven, een identiteitskaart te geven.
Sinds de invoering van de Wet op de identificatieplicht ondervinden veel vreemdelingen problemen wanneer zij geen paspoort hebben. Het gaat bijvoorbeeld om slachtoffers van mensenhandel, alleenstaande minderjarige vreemdelingen of ex-asielzoekers die na afloop van de asielprocedure een reguliere verblijfsprocedure ingaan. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) kan aan vreemdelingen die geen paspoort hebben een identiteitskaart, een zogenaamd W2-document, verstrekken. De aanleiding voor het onderzoek van de ombudsman was een aantal klachten van mensen met concrete problemen en signalen van VluchtelingenWerk Nederland.
Problematiek
Vreemdelingen die geen paspoort hebben, kunnen niet voldoen aan de identificatieplicht. Ze lopen daardoor het risico om te worden aangehouden door de politie en een boete te krijgen. Daarnaast lopen vreemdelingen tegen problemen aan in de gezondheidszorg, bij banken en postkantoren wanneer zij zich niet kunnen identificeren. Maar ook jongeren komen in de knel omdat hen kan worden gevraagd zich te identificeren op school of op een stageplaats.
Identiteit kunnen aantonen
De voormalig minister van Vreemdelingenzaken en Integratie heeft geweigerd een identiteitskaart te verstrekken aan ex-asielzoekers die na afloop van hun asielprocedure een aanvraag voor regulier verblijf indienen. Volgens de minister kon van deze vreemdelingen worden verwacht dat zij een paspoort zouden aanvragen bij de ambassade van hun land. De minister was daarnaast bang voor misbruik van het document.
Brenninkmeijer wijst erop dat de Nederlandse overheid een wettelijke identificatieplicht heeft ingevoerd. Daarom moet iedere vreemdeling die rechtmatig in ons land verblijft, zoals de ex-asielzoekers, die na afronding van hun asielprocedure een aanvraag hebben ingediend voor regulier verblijf, in staat worden gesteld om te voldoen aan die identificatieplicht. Uit de praktijk blijkt dat de aanvraag van een paspoort vaak moeizaam verloopt en lang duurt. De overheid heeft de plicht om te voorkomen dat de deelname van deze mensen aan het maatschappelijk verkeer onnodig wordt bemoeilijkt.
Brenninkmeijer beveelt de minister van Justitie aan om aan iedere vreemdeling die in Nederland rechtmatig mag verblijven, een identiteitskaart te verstrekken zolang hij of zij geen paspoort heeft. Om misbruik te voorkomen kan op het document worden vermeld dat het uitsluitend bedoeld is als een identiteitsbewijs en niet als een verblijfs- of reisdocument.
Informatievoorziening
Een tijd lang was het onduidelijk welke vreemdelingen in aanmerking konden komen voor een identiteitskaart. Daardoor kon de IND geen goede informatie geven. Ook was onduidelijk hoe mensen aan zo'n identiteitskaart konden komen. Tijdens het onderzoek van de Nationale ombudsman is de nodige informatie op de website van de IND geplaatst.