In een rechtsstaat moet de overheid zich aan de wet houden en vrijheden en rechten van burgers niet zomaar beperken of afpakken. De Nationale ombudsman krijgt regelmatig klachten over het recht op veiligheid en vrijheid of het gebruik van geweld door overheidsinstanties zoals bijv. politie.
Op de agenda in 2020
Migratie internationaal
Samenwerking met de Griekse en Baskische ombudsman
De problemen rondom migratie- en vluchtelingen blijven hoog op de internationale agenda staan. Zo werkt de Nationale ombudsman ook in 2020 samen met de Griekse en Baskische ombudsman op het gebied van migratieonderwerpen, zoals inburgering, de registratie en behandeling van asielverzoeken en de positie van alleenstaande minderjarige asielzoekers. In de loop van 2021 wordt bepaald op welke manier deze onderzoeken worden afgerond en gepresenteerd. En of er mogelijk een vervolg aan vast zit.
Vluchtelingen op Bonaire
In de tweede helft brengt de ombudsman de vluchtelingenproblematiek op Bonaire in kaart Hierbij gaat het om vragen zoals het aantal vluchtelingen, hoe overleven ze op dit moment, zijn er voorzieningen voor asielzoekers, hoe ziet de asielprocedure eruit en is er informatie over?
De situatie in Griekenland
De situatie van vluchtelingen en hun erge verblijfsomstandigheden in Griekenland is een Europese, waaronder Nederlandse, verantwoordelijkheid. De Nationale ombudsman vindt het daarom heel belangrijk dat dit onderwerp in 2020 geagendeerd blijft op nationaal en Europees niveau.
De ombudsman zal de ontwikkelingen in Europa goed blijven volgen en dan met name de inzet en betrokkenheid van de Nederlandse instanties die werken in de Griekse vluchtelingenkampen zoals de IND en KMar. Daarnaast volgt hij de Nederlandse inzet bij de opgevoerde grenscontroles aan de buitengrenzen van het Schengengebied en daarvoor benodigde grote uitbreiding (met 10.000 grenswachten) van de Frontex capaciteit.
Inburgering
In het Inburgeringsonderzoek ‘Een valse start’ (oktober 2018) heeft de Nationale ombudsman de overheid opgeroepen om zijn op de punten die hij belangrijk vindt voor behoorlijke inburgering in de praktijk te brengen. Zo moet de overheid starten met het bieden van maatwerk. Is de basis op orde, voorziet de overheid in basisbehoeften, zoals huisvesting, een uitkering, verzekering? Krijgen inburgeraars de informatie die ze moeten hebben? Leert de overheid van de klachtbehandeling? En zien de overheid het benaderen van inburgeraars als een duurzame investering?
De ombudsman is in het voorjaar van 2020 een vervolgonderzoek gestart om te kijken of de overheid gehoor heeft gegeven aan bovengenoemde uitgangspunten en om te kijken wat het nieuwe inburgeringsstelsel, dat moet worden ingevoerd op 1 juli 2021, voor de huidige groep inburgeraars betekent.
In het nieuwe inburgeringsstelsel kan de huidige groep inburgeraars nog steeds niet profiteren van een meer op de persoon gerichte en daarom beter aansluitende aanpak. Zij moeten nog jaren in een traject onder het huidige, falende, stelsel inburgeren. De Nationale ombudsman riep daarom op 25 juni 2020 de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) nogmaals op om ervoor te zorgen dat gemeenten en andere uitvoeringsinstanties ook voor deze groep een persoonsgerichte aanpak bieden.
Het beste besluit voor het kind
De Kinderombudsman waakt ervoor dat kinderrechten in Nederland worden nageleefd. Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind speelt hierbij een belangrijke rol. Artikel 3 van dit verdrag betreft het belang van het kind: deze moet bij besluitvorming omtrent kinderen altijd vooropgesteld worden. Bij dit project dat meerdere jaren duurt, worden professionals en beleidsmakers hierbij ondersteund. De Kinderombudsman heeft daarvoor een handreiking opgesteld.
Op 19 november 2019 is de handreiking gepubliceerd en is er een begin gemaakt met pilots in verschillende jeugdzorgorganisaties. De uitkomst van deze pilots zal in 2020 bepalen hoe het project eruit komt te zien. Ook brengt de Kinderombudsman de handreiking verder onder de aandacht bij iedereen die beslissingen neemt die invloed hebben op de toekomst van een kind.
Woonwagenstandplaatsen
Woonwagenbewoners hebben een eigen culturele identiteit, die beschermd moet worden. Daar zijn voldoende standplaatsen voor nodig, zodat woonwagenbewoners volgens hun traditie en culturele identiteit kunnen leven.
Op 17 mei 2017 heeft de Nationale ombudsman het rapport 'Woonwagenbewoner zoekt standplaats' uitgebracht. Sindsdien vraagt de ombudsman op verschillende manieren aandacht voor het belang van een behoorlijk standplaatsenbeleid voor woonwagenbewoners.
In de tweede helft van 2020 beraadt de Nationale ombudsman zich op een volgende stap, gegeven de huidige situatie vanwege Corona.
Klachtbehandeling bij etnisch profileren
De Nationale ombudsman start in 2020 een onderzoek naar de wijze waarop overheden omgaan met klachten over etnisch profileren. Het is van belang dat burgers die zich etnisch geprofileerd voelen, gehoord worden en dat hun klacht op een behoorlijke wijze wordt behandeld.
Aanleiding van dit onderzoek zijn gesprekken met overheidsinstanties die een opsporingstaak hebben over het herkennen, erkennen en behandelen van klachten over etnisch profileren. Ook is informatie opgehaald bij instanties die zich actief inzetten tegen etnisch profileren, zoals Amnesty International en ControleAltDelete. De focus ligt op klachtbehandeling en de vraag wat burgers daarin belangrijk vinden. Uiteindelijk moet dit onderzoek leiden tot een helder kader voor de behandeling van klachten over etnisch profileren.
Toegang tot recht
Voor burgers is het vaak moeilijker hun recht te halen: de mogelijkheden voor rechtsbijstand worden herzien. De druk op de rechterlijke procedures neemt toe en wachttijden lopen op. Een belangrijk aandachtspunt voor de Nationale ombudsman is daarbij dat burgers niet altijd op de hoogte zijn van hun rechtsmiddelen. Daarnaast hebben zij soms onvoldoende informatie over de gevolgen van bepaalde procedures.
De Nationale ombudsman heeft zich in dit onderzoek gericht op de informatieverstrekking aan burgers over zogenoemde strafbeschikkingen en sepotbeslissingen. De ombudsman heeft hierover gesproken met verschillende partijen - waaronder het OM, het CJIB, de politie, (jeugd)strafrechtadvocaten en het Juridisch Loket. Om in kaart te brengen welke knelpunten burgers ervaren en wat zij op het gebied van informatieverstrekking van de overheid mogen verwachten.
Het rapport 'Behoorlijke informatieverstrekking is de basis van toegang tot recht' met een bijbehorende publieksflyer is op 7 mei 2020 gepubliceerd.
