Twee jaar na de rapporten Zorgen voor burgers en Borg de zorg moet de Nationale ombudsman concluderen dat het huidige zorgsysteem nog steeds niet goed aansluit bij de realiteit van burgers. De complexiteit, het gebrek aan samenwerking en regie, en de wanhoop van burgers daarover zijn nog aan de orde van de dag. Hierdoor gaat het snel mis bij de toegang tot zorg.
Reinier van Zutphen: "Mensen moeten nog steeds zelf op zoek naar 'stukjes' hulp uit verschillende wetten. En ook ondersteuning tijdens het gehele zorgproces is nog niet goed geregeld. Dit is voor mij een blijvende zorg."
Veel woorden, te weinig daden
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft de laatste jaren veel programma's, pilots, actieplannen en verbeteragenda's opgesteld. Maar deze blijven grotendeels hangen in (landelijk opgezette) plannen of experimenten. Volgens de ombudsman kun je niet jarenlang tegen mensen blijven zeggen dat je in de toekomst iets voor ze gaat doen.
Hij vindt dat de knelpunten zo snel mogelijk moeten worden aangepakt, op uitvoeringsniveau en naar de bedoeling van de wet: actief en met de persoonlijke situatie van de burger als uitgangspunt.
De ombudsman roept de minister dan ook op om alsnog gevolg te geven aan zijn eerdere aanbevelingen en oplossingsrichtingen. En om samen met zorgverzekeraars en gemeenten snel door te pakken met integrale toegang en (domeinoverstijgende) samenwerking. De ombudsman roept hierbij nadrukkelijk op tot:
- Creëer alsnog een duidelijke, enkelvoudige toegang tot zorg en haal de perverse prikkels om niet integraal en disciplinair te kunnen of wíllen werken zo snel mogelijk uit het systeem.
- Regel dat burgers eenvoudig, tijdig en actief een onafhankelijk iemand krijgen toegewezen. Een ondersteuner die het complexe systeem weer in begrijpelijke taal omzet en waar nodig kan bemiddelen tussen burger, zorgaanbieder en/of de (overheids)instantie die de indicatie stelt. Vooral wanneer er sprake is van langdurige, intensieve zorg over meerdere domeinen heen.
- Besteed bijzondere aandacht aan ondersteuning van extra kwetsbaren, zoals (ouders van) jonge mensen met een beperking, ouderen (onder wie mensen met dementie) en hun mantelzorgers. De aanbevelingen van de ombudsman over passende begeleiding en respijtzorg in het rapport Borg de zorg zijn in tijden van corona actueler dan ooit.
Contourennota
Intussen heeft de minister van VWS ook zelf laten weten dat de zorg nog niet altijd goed is georganiseerd. Dit najaar komt hij met een contourennota over de goede organiseerbaarheid van de zorg, met de juiste prikkels, sturing en toezicht. Volgens de ombudsman is dit geen oplossing voor de problemen die burgers op dit moment nog steeds ervaren. Daar is meer voor nodig dan het schetsen van contouren.
De Nationale ombudsman licht het onderzoek donderdag 17 september 2020 in het tv-programma Zembla toe.
