De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, is zeer kritisch over de behandeling van zieke en zwangere mensen bij de 100%controles op vluchten van het Caraïbisch gebied naar Schiphol. Hij concludeert in zijn rapport dat hun menselijke waardigheid in het gedrang is gekomen. Een scan is bij hen niet mogelijk of biedt geen uitsluitsel. Zij moeten dan in detentie blijven totdat zij drie keer schone ontlasting hebben geproduceerd. Daarmee kunnen zij dan aantonen geen cocaïnebolletjes te hebben geslikt.
Sinds 2003 worden passagiers die vanuit de Nederlandse Antillen, Suriname, Aruba of Venezuela op Schiphol arriveren zeer intensief gecontroleerd op bezit van cocaïne, de zogeheten 100%-controles. Gelukkig kunnen de meeste reizigers die verdacht worden van het slikken van bolletjes, via een weinig ingrijpende en kortdurende scan aantonen dat zij "schoon" zijn. Bij bepaalde groepen geeft een scan geen uitsluitsel of is niet mogelijk, bijvoorbeeld bij zwangere vrouwen om gezondheidsredenen. Dan volgt een veel zwaardere procedure. Zij gaan in detentie en moeten daar driemaal schone ontlasting produceren om zo aan te tonen dat zij geen cocaïnebolletjes hebben geslikt. Dat kan tot meerdere dagen duren.
Behandeling van onschuldige verdachten
De ombudsman uit zijn kritiek in een rapport (nummer 2010/174) dat een vervolg is op zijn eerdere rapporten in 2006 en 2007 over de 100%-controles. Omdat de ombudsman ook na 2006 klachten ontving, heeft hij vier klachten hieruit geselecteerd en onderzocht. Deze klachten hebben gemeen dat een controle via de scan niet mogelijk was vanwege medische redenen (zwangerschap), of de resultaten onbruikbaar dan wel onduidelijke waren (littekenweefsel). In alle vier gevallen ging het om reizigers die uiteindelijk onschuldig bleken te zijn. De Nationale ombudsman is zeer kritisch over de behandeling van deze mensen. Zo werden enkelen van hen door de omstandigheden genoodzaakt laxeermiddelen in te nemen. Vervolgens duurde het te lang voordat zij naar de wc mochten.
Aantasting menswaardigheid
Deze aanpak wordt als vernederend en zelfs als marteling ervaren. Uit het onderzoek van de ombudsman wordt duidelijk dat deze mensen geleden hebben onder deze situatie, en met name de stress. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en de Koninklijke Marechaussee (KMar) behandelde hen slechts als verdachte en niet als mens, zo meent de ombudsman. Hun medische begeleiding in de vorm van medicijnen verstrekken dan wel terug te geven en contact met medici schoot te kort. Hiermee is gehandeld in strijd met het vereiste van bijzondere zorg en is zelfs de menswaardigheid aangetast.
Klachtbehandeling
In zijn eerdere rapport deed de ombudsman de DJI, de KMar, het OM en de Douane de aanbeveling de klachtbehandeling te verbeteren. Deze aanbeveling zorgde ervoor dat zij klachten voortaan centraal behandelen. De ombudsman constateert echter dat de klachtbehandeling nog steeds te kort schiet, ook in het geval van de vier personen uit zijn huidige rapport.
Aanbeveling
De Nationale ombudsman doet de aanbeveling aan de ministers van Justitie, Defensie en Financiën om te voorzien in voldoende toiletvoorzieningen en begeleidingscapaciteit. Ook doet hij de aanbeveling de vier mensen een gepaste compensatie aan te bieden voor het aangedane leed.
