De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, maakte vandaag de resultaten bekend van zijn onderzoek naar de manier waarop de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) uitgeprocedeerde asielzoekers voor hun uitzetting 'presenteert' aan vertegenwoordigers van hun land van herkomst. De aanpak van deze presentaties is volgens de Nationale ombudsman niet transparant. Dit schept risico's en kan leiden tot onzekerheid en argwaan bij deze asielzoekers. Hij beveelt aan om altijd een Nederlandse ambtenaar en zo nodig een tolk aanwezig te laten zijn en om de uitgeprocedeerde asielzoeker meer openheid te geven over wat hem te wachten staat. Aanleiding voor het onderzoek waren vier individuele klachten en een verzoek van Vluchtelingenwerk Nederland.
In vreemdelingenwet- en regelgeving is vastgelegd dat uitgeprocedeerde asielzoekers terug moeten naar het land van herkomst. Wanneer zij niet kunnen terugkeren omdat zij geen identiteitspapieren hebben, presenteert de IND (inmiddels de Dienst Terugkeer en Vertrek) ex-asielzoekers aan vertegenwoordigers van het land van herkomst. Deze vertegenwoordigers, veelal medewerkers van ambassades, stellen dan alsnog de identiteit en nationaliteit van de mensen vast en verzorgen de benodigde reispapieren. In 2006 zijn in totaal ruim 3000 mensen gepresenteerd, waarvan 1000 uit uitgeprocedeerde asielzoekers.
Geen asielgerelateerde informatie, wel onnodige veiligheidsrisico’s
De presentatie van uitgeprocedeerde asielzoekers is gevoelige materie.* Het onderzoek van de Nationale ombudsman heeft niet aangetoond dat voormalige asielzoekers gevaar lopen doordat er tijdens de presentaties expliciet asielgerelateerde informatie is overgelegd. Het onderzoek van de Nationale ombudsman toont wel aan dat de manier waarop presentaties op dit moment zijn georganiseerd onnodige veiligheidsrisico’s kan meebrengen en kan leiden tot gevoelens van angst en onzekerheid, omdat op onderdelen van de procedure onvoldoende transparantie bestaat. Zo weet de betrokkene niet welke informatie is verstrekt aan het land van herkomst en kan hij daardoor ook niet aangeven of daarin risico’s schuilen. De betekenis van vragen die tijdens de presentatie worden gesteld is hierdoor ook onduidelijk. De ombudsman heeft verder geconstateerd dat een deel van de presentaties plaatsvindt zonder dat Nederlandse ambtenaren hierbij aanwezig zijn. Wanneer zij wel aanwezig zijn, is het voor hen niet altijd mogelijk om het gesprek te volgen, omdat zij de gebruikte taal niet verstaan. De minister van Justitie heeft een belangrijke rol om presentaties te ontdoen van geheimzinnigheid en openheid te geven over de procedures, zo stelt de Nationale ombudsman. Gezien de grote belangen van alle betrokkenen bij presentaties en terugkeer moet de zorgvuldigheid van het handelen van de Nederlandse overheid boven iedere twijfel verheven zijn.
De Nationale ombudsman doet de minister hiertoe een aantal aanbevelingen. De meest in het oog springende is dat presentaties alleen mogen plaatsvinden wanneer een Nederlandse ambtenaar hierbij aanwezig is. Zonodig moet een tolk ingeschakeld worden. Alleen wanneer de presentatie inhoudelijk kan worden gevolgd, kan daadwerkelijk worden gecontroleerd of de presentatie correct is verlopen. Daarnaast zijn de aanbevelingen erop gericht om de vreemdeling meer inzicht te geven in de stukken die aan de autoriteiten van het land van herkomst zijn verstrekt en in hetgeen een presentatie inhoudt, zoals de locatie, rechten en plichten en de aanwezigheid van derden.
Vier klachten en signaal Vluchtelingenwerk Nederland
Het onderzoek van de Nationale ombudsman heeft zich toegespitst op de manier waarop de presentaties van asielzoekers uit Armenië, Azerbeidzjan en Syrië plaatsvinden en de manier waarop de IND ex-asielzoekers hierover informeert. Dit naar aanleiding van vier individuele klachten en een verzoek van Vluchtelingenwerk Nederland. De klachten hadden betrekking op het verstrekken van vertrouwelijke informatie door de IND aan de vertegenwoordiging van het land van herkomst, zoals (delen van) het asieldossier. Informatie uit het asieldossier kan de asielzoeker bij terugkeer ernstig in gevaar brengen.