Hebt u een idee hebt voor uw buurt, dan kunt u ondersteuning vragen aan uw gemeente. Bijvoorbeeld voor een schoonmaakactie, een buurtfeest of een energiecoöperatie. Een idee van burgers om de leefomgeving te verbeteren heet een burger- of bewonersinitiatief.
Burgerinitiatieven zijn er in alle soorten en maten. Voor zowel kleine als grote groepen uit de wijk, buurt of hele gemeente. Zo zette Bianca een Dierenvoedselbank op in een volkswijk om huisdiereigenaren met financiële problemen te ondersteunen bij het voeden en verzorgen van hun maatjes. Of namen dorpsbewoners na sluiting van de gemeentelijke sporthal het besluit om er dan maar zelf eentje te laten bouwen en beheren. Gewoon door de gebruikers, de burgers, zelf dus. En tegenwoordig is ook de digitale buurtwacht op meerdere plekken in het land een feit: een WhatsApp groep die het gevoel van veiligheid in de buurt verhoogt.
Andere voorbeelden van burgerinitiatieven: grote schoonmaakacties, energiecoöperaties, wijkondernemingen, bijeenkomsten voor eenzame ouderen, buurtfeesten, noem maar op.
Initiatieven in Nederland
Om meer inzicht te geven over initiatieven in het land en hierover kennis te delen, is het netwerk Nederland Zorgt Voor Elkaar (NLZVE) in 2017 opgericht. De NLVZE deelt ervaringen, knelpunten en oplossingen op haar website. Ook heeft het een helpdesk voor burgers met vragen over het opzetten van burgerinitiatieven.
Een andere interessant platform dat verbetering van de eigen leefomgeving voorstaat, is LSA bewoners. LSA bewoners is een netwerk van bewonersgroepen, buurthuizen in zelfbeheer, BewonersBedrijven en coöperaties.
Daarnaast biedt stichting Kracht in NL veel inspiratie en tips voor het realiseren van uw eigen buurtidee of sociale onderneming. Kracht in NL is naar eigen zeggen ‘belangenbehartiger van maatschappelijke initiatieven, ondernemende gemeenschappen en sociale ondernemingen (‘de kracht van onderop’) in Nederland.’
Rol van gemeente
De gemeente speelt vaak een belangrijke rol bij het opzetten van burgerinitiatieven. En niet voor niets: initiatieven worden door gemeenten meestal gewaardeerd en vaak ook actief gestimuleerd. Want inspraak en participatie van burgers vinden overheden belangrijk.
Wel is en blijft een burgerinitiatief altijd van de initiatiefnemers zelf. Dus als u een idee hebt, bent u vooral zelf aan zet. U kunt hierbij misschien hulp krijgen van de gemeentelijke diensten, zoals een wijkbureau. Als die niet in uw wijk actief zijn, dan hebben de meeste gemeenten een wijk- of omgevingsmanager in dienst met wie u in gesprek kunt.
Ook zijn er niet-gemeentelijke instanties waar u eventueel nog bij kunt aankloppen. Denk aan: een buurtplatform, een wijkkrant, een buurthuis, enzovoort. Maar… waar begin je dan?
Ik heb zelf een idee: wat nu?
Stel u hebt een idee om een leegstaand pand in uw buurt een nieuwe invulling te geven. Of u wilt met uw buren de boomspiegels in uw straat verfraaien. Of u bent van plan om wekelijks bloemetjes te bezorgen bij eenzame ouderen. Wat uw idee voor de buurt ook is, na een rondgang op internet zien we dat een buurtinitiatief meestal begint met drie basisvragen:
- Is er belangstelling voor mijn plan?
Vaak peilen initiatiefnemers eerst of andere bewoners hun idee ook wat vinden. Ze onderzoeken hiermee of er draagvlak is voor het plan. Ook vindt u dan antwoorden op vragen als: hoe gaat mijn idee de buurt echt verbeteren en wie heeft vooral voordeel bij de verandering? In gesprek gaan met buurtbewoners gebeurt geregeld door letterlijk aan te bellen bij buurtbewoners. Ook schakelen burgers soms sociale media in of wordt de samenwerking gezocht met bijvoorbeeld een buurthuis. Een bijkomend voordeel van praten met buurtbewoners is dat u wellicht ook andere enthousiastelingen tegenkomt. En dat blijkt heel belangrijk. Het van de grond krijgen van een buurtinitiatief blijkt namelijk nog beter te lukken als u, naast uzelf, ook andere ‘kartrekkers’ vindt voor het idee. Initiatieven waarbij meerdere mensen het voortouw nemen, hebben in de regel namelijk een grotere kans van slagen.
- Welke middelen heb ik nodig?
Wanneer de buurt enthousiast is, kunt u het idee verder uitwerken. Voor bijna alle initiatieven die genoemd worden op de websites van NLZVE, LSA bewoners en Kracht in NL is vooraf een helder plan opgesteld. Wat heb ik daadwerkelijk nodig om mijn idee te realiseren? Zijn er lokale instanties die daarbij kunnen helpen? Om hoeveel tijd en geld gaat het eigenlijk? Handig: als u hulp wilt bij dit soort vragen, kunt u contact opnemen met de genoemde netwerken. En ook goed om te weten: bij sommige initiatieven zijn ook niet-overheidspartijen betrokken. Zoals de lokale supermarkt, het plaatselijke bouwbedrijf of netwerkclubs als de Rotary of Lionsclub.
Financiering
Wat betreft financiering blijken veel initiatieven het toch te moeten hebben van een bijdrage van de gemeente. De meeste gemeenten staan hier open voor. Zo zijn er soms wijkpotjes beschikbaar om initiatieven zoals een straatfeest extra te ondersteunen. Maar ook subsidie-aanvragen voor grotere bedragen zijn bij veel gemeenten mogelijk.
Daarnaast zijn er in Nederland ideële organisaties die geld ter beschikking stellen voor maatschappelijk projecten. Deze fondsen vindt u onder andere via FondsenZoeken.nl. Deze website koppelt initiatiefnemers aan fondsen die onder voorwaarden geld ter beschikking stellen. U kunt uw begroting wellicht ook nog sluitend krijgen door publieke financieringsmogelijkheden te gebruiken. Denk aan sponsoring door lokale bedrijven of aan crowdfunding, ook wel publieksfinanciering genoemd.
- Hoe vraag ik ondersteuning aan de gemeente?
Persoonlijk contact werkt vaak het beste. Contact zoeken met uw wijkbureau of wijkmanager is dus een handige eerste stap. Bespreek samen rustig de mogelijkheden. Daarnaast staat er op de websites van gemeenten vaak allerlei informatie over inspraak, subsidies en burgerinitiatieven. Welke subsidiepotjes zijn er? Wat zijn de voorwaarden en procedures? Hoe kom ik in contact met een wijkmanager? Enzovoort. Maar lees daar ook goed wat er van u als initiatiefnemer wordt verwacht. Of bel de gemeente om te vragen wat de mogelijkheden zijn. Vervolgens doet u een aanvraag. Soms is een e-mail met korte uitleg al voldoende voor een kleine bijdrage voor een straatfeest. Voor grotere initiatieven moet meestal officieel een ondersteuningsverzoek of subsidieaanvraag worden ingediend.
Duidelijke rolverdeling
In de praktijk zijn er veel initiatieven die ook echt van de grond komen. Toch blijkt uit ons onderzoek naar knelpunten bij burgerinitiatieven dat het contact tussen overheidsinstellingen en burgers niet altijd soepel verloopt. Burgers ervaren soms stroeve communicatie als ze met een idee voor de buurt komen. U wordt dan bijvoorbeeld van het kastje naar de muur gestuurd. Of u krijgt geen heldere informatie over de mogelijkheden en de voorwaarden. Hoewel de verantwoordelijkheid voor het indienen en uitwerken van een idee bij u als initiatiefnemer ligt, mag u van de gemeente zeker wel wat verwachten.
De ombudsman hanteert de volgende uitgangspunten voor het gedrag van de overheid bij burgerinitiatieven:
- De overheid moet een constructieve houding hebben. Dit betekent: oplossingsgericht zijn, duidelijkheid geven over de rolverdeling van u als initiatiefnemer en de gemeente aan de andere kant (dus wie doet wat precies?) en ondersteuning op maat bieden.
- De gemeente moet optreden als één overheid. Er is een duidelijk aanspreekpunt, u wordt niet van het kastje naar de muur gestuurd en de overheid spreekt met één mond.
- De overheidsinstantie moet heldere en kenbare keuzes maken. Dat houdt in dat er actieve informatie over de mogelijkheden wordt gegeven en dat het volledig helder is wat de mogelijkheden en voorwaarden zijn bij het krijgen van ondersteuning of subsidie(s).
In het kort
U hebt een idee voor een klein initiatief, bijvoorbeeld een straatfeest?
Dit zijn de stappen als u graag ondersteuning wilt van de gemeente:
- Stap op uw wijkmanager af, kijk op de website van uw gemeente of bel de gemeente.
- Licht uw idee toe en bespreek de mogelijkheden.
- Doe het verzoek voor een financiële bijdrage en/of hulp.
- Ontvang de bijdrage, subsidie of extra ondersteuning en… realiseer uw idee.
U hebt een idee voor een groot initiatief, bijvoorbeeld een sporthal voor en door burgers?
Dit zijn de stappen als u graag ondersteuning wil van de gemeente:
- Stap op uw wijkmanager af, kijk op de website van uw gemeente of bel de gemeente.
- Bekijk en bespreek de voorwaarden en procedures voor een subsidie-aanvraag.
- Dien de aanvraag voor subsidie en/of ondersteuning.
- Ontvang de bijdrage, subsidie of extra ondersteuning en… realiseer uw idee.
Wat mag u van de gemeente verwachten?
- Heldere informatie
- Duidelijk aanspreekpunt
- Open houding
- Ondersteuning op maat
Wat kan de Nationale ombudsman doen?
Komt u er zelf met uw gemeente niet uit? Omdat u geen of onduidelijke informatie krijgt of uw gemeente gemaakte afspraken niet nakomt? Of krijgt u geen reactie op een brief of ingediende klacht? Wordt u onvriendelijk te woord gestaan of helemaal niet teruggebeld? Dien dan online een klacht in of bel gratis met 0800 - 335 55 55. Wij staan voor u klaar.
