Kinderen en gezinnen met complexe problemen krijgen nog te vaak niet de zorg die zij nodig hebben. Ondanks de enorme inzet van alle betrokkenen – van hulpverleners tot gemeenten – komen kinderen en gezinnen met complexe problemen nog te vaak in crisissituaties terecht. Reden voor de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Kinderombudsman, Nationale ombudsman, Nederlandse Zorgautoriteit en Raad voor Volksgezondheid & Samenleving om sinds april 2021 de handen ineen te slaan. Onder de noemer 'Samen verder' voerde de coalitie de afgelopen tijd gesprekken met jongeren, ouders, professionals, jeugdhulpaanbieders en beleidsmakers in de zoektocht naar oplossingen. De coalitie wil hiermee een bijdrage leveren aan de ambitie om kinderen en gezinnen met complexe problemen samen verder te helpen.
In een eerste analyse kwam de coalitie met drie speerpunten voor het nieuwe kabinet. Deze gingen over de toegankelijkheid van de jeugdhulp, voortzetting van jeugdhulp ook na de leeftijdsgrens van 18 jaar en een integrale benadering. De afgelopen tijd voerde de coalitie gesprekken. Aan de hand daarvan komt de coalitie tot vijf basisprincipes waaraan de hulp voor kinderen en gezinnen met complexe problemen moet voldoen:
- wat het beste is voor het kind, staat voorop bij de besluiten die worden genomen,
- vanaf het begin worden een kind en het gezin met een allesomvattende aanpak en vanuit één hand geholpen (vanuit het principe 1 gezin, 1 hulpverlener),
- door een vakbekwame professional die voldoende tijd, ruimte en middelen krijgt,
- de hulpbronnen en het netwerk van het gezin worden ingezet en
- de professional laat de jongere pas los als 'de big five’ (ondersteuning, wonen, school, werk, inkomen, zorg) zijn geregeld.
Oplossingsrichtingen
Om de complexe jeugdzorg duurzaam te verbeteren, geeft de coalitie drie oplossingsrichtingen:
1. Het inrichten van een goede basisorganisatie voor verdere professionalisering
Het is belangrijk dat alle partijen die een rol spelen of een verantwoordelijkheid hebben in de zorg en ondersteuning aan kinderen en gezinnen met complexe problemen, een gezamenlijk beeld hebben van welke hulp jeugdhulp is en wat goede kwaliteit is. Hiervoor is allereerst een duidelijke herdefinitie van het begrip jeugdhulp nodig. Vervolgens is het belangrijk dat aan deze herdefinitie een kwaliteitskader wordt gekoppeld. Dat kwaliteitskader maakt inzichtelijk wat de jeugdhulpprofessional doet (en dus ook wat deze niet doet) en zorgt ervoor dat de professional voldoende tijd en ruimte heeft om deze taken uit te kunnen voeren.
2. Een nieuw bekostigingsmodel voor de complexe jeugdhulp
De jeugdhulp moet betaalbaar zijn en blijven. Tegelijkertijd moeten financiën geen belemmering vormen om te doen wat nodig is voor kinderen en jeugdigen met complexe problemen.Daarom is er een andere wijze van bekostiging nodig die zorgt voor reële (eerlijke) tarieven. En ervoor zorgt dat het systeem simpeler wordt, de verantwoording en bureaucratie drastisch minder worden, botsingen tussen systemen zoveel mogelijk verdwijnen en ongewenste financiële prikkels worden weggenomen.
3. De jeugdhulp voorbij
De druk op de jeugdhulp zal hoog blijven als er niets wordt gedaan aan de toestroom. Daarom moet er meer worden gedaan om problemen, ook op andere leefgebieden, te voorkomen en te voorkomen dat bestaande problemen verergeren. Wanneer bijvoorbeeld huisvestingsproblemen of financiële onzekerheid eerder waren weggenomen, was - in sommige gevallen - jeugdhulp misschien niet nodig geweest. Ook moeten we als samenleving realistisch zijn in wat we van de jeugdhulpprofessionals kunnen verwachten. En we moeten met elkaar in gesprek over wat we als gebruikelijke opgroei- en opvoedproblemen en goed genoeg ouderschap zien en wat niet.
Hoe nu (Samen) verder?
De coalitiepartijen zullen zich – ieder vanuit hun eigen rol en verantwoordelijkheid- samen blijven inzetten om de zorg voor kinderen en gezinnen duurzaam te verbeteren. De coalitie 'Samen verder' zal blijven stimuleren dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Vereniging Nederlandse Gemeenten, gebruikers en aanbieders (professionals) met elkaar daadwekelijk doen wat nodig is om de hulp en ondersteuning aan kinderen en gezinnen met complexe problemen duurzaam te verbeteren. De coalitie zal nauwgezet volgen of dit ook gebeurt.
Lees de vervolgrapportage 'Samen verder'.
Lees de publieksversie vervolgrapportage 'Samen verder'.
Wat zijn de complexe problemen van gezinnen?
Een voorbeeld: Monica is nu 20 jaar. Ze heeft een jarenlange geschiedenis in de jeugdzorg. Op haar achtste is ze uit huis geplaatst vanwege problematiek van de ouders. Wat er precies aan de hand was, weet ze niet. Het was niet leuk thuis, dat weet ze wel. Sindsdien woonde Monica in verschillende pleeggezinnen en instellingen. Ze weet niet eens meer hoeveel gezinsvoogden en hulpverleners ze heeft gehad. Toen zij achttien werd, was er niets geregeld voor haar. Zij kwam direct in de schulden. En zwierf enige tijd van vriendin naar vriendin. Ze slaapt nu in een tuinhuisje.
Over wie hebben we het?
Het gaat om kinderen en jongeren die geen of niet de juiste zorg krijgen vanwege financiële hobbels of wachtlijsten, over jongeren voor wie de overgang naar 18 jaar vrijwel zeker tot problemen zal leiden op allerlei gebieden, over kinderen en ouders die individueel gediagnosticeerd worden, terwijl het erom gaat dat naar het totaal van de problemen in een gezin wordt gekeken. Problemen die we als complex aanduiden, omdat het ons niet lukt deze op een goede wijze te adresseren en te voorkomen. En daarmee vanzelf complex worden.
Op de drempel van 18 jaar
Eind 2021 publiceerden de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman een rapport met daarin vier verhalen over jongeren die in een (deels) gesloten instelling 18 jaar worden. Vanaf dat moment kunnen deze jongeren geen gebruik meer maken van de (jeugdhulp-) voorzieningen die ze tot dan toe gebruikten. Dat leidt al jaren tot problemen. Met deze verhalen laten de ombudsmannen zien waar het mis gaat, maar vooral ook waar mogelijke oplossingen liggen. Het rapport diende onder andere als voorbereiding op de bijeenkomsten inzake 18-18+ in het kader van Samen Verder.
