De Nationale ombudsman constateerde eerder dat het voor burgers moeilijker lijkt om hun recht te halen. De mogelijkheden van rechtsbijstand worden herzien, de meeste griffierechten stijgen en wachttijden in juridische procedures lopen op. De toegang tot recht van burgers kan hierdoor onder druk komen te staan.
De ombudsman startte in juni 2019 een onderzoek naar drie aspecten van toegang tot recht: informatieverstrekking rondom zowel strafbeschikkingen als sepotbeslissingen en de laagdrempelige toegang tot informatie en advies voor rechtzoekenden. De focus van het onderzoek is dus informatieverstrekking.
Strafbeschikkingen en sepotbeslissingen
De Nationale ombudsman onderzoekt de informatieverstrekking door de overheid aan verdachte burgers rondom strafbeschikkingen en sepotbeslissingen. Verdachte burgers zijn namelijk niet altijd op de hoogte van de gevolgen van deze beslissingen, hun opties en hun rechtsmiddelen. In dit onderzoek laat de ombudsman zien welke knelpunten zij ervaren in de informatieverstrekking. Wat mogen burgers van de overheid verwachten?
De beschikbare informatie en gevolgen in beeld
In de afgelopen maanden zijn gesprekken gevoerd met verschillende (overheids)instanties, zoals het OM, de screeningsautoriteit Justis en het CJIB. Er is nu een duidelijk beeld van de informatie die de overheid aan verdachte burgers ter beschikking stelt. Ook verdiepte de Nationale ombudsman zich in de gevolgen van strafbeschikkingen en sepotbeslissingen. De gevolgen voor verdachte burgers kunnen namelijk verstrekkend zijn. Zo kunnen zij bijvoorbeeld een strafblad krijgen of moeite hebben met de aanvraag van bijvoorbeeld een visum of een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG).
Ervaringen in de praktijk
De Nationale ombudsman heeft ook in kaart gebracht waar verdachte burgers in de praktijk tegenaan lopen. Is de beschikbare informatie wel voldoende duidelijk? Wat is ervoor nodig om een goede beslissing te kunnen nemen over eventuele vervolgstappen in een (juridische) procedure? Verschillende (overheids)instanties zoals het Juridisch Loket in Den Haag, de Strafrechtswinkel in Amsterdam en de Nederlandse Orde van Advocaten hebben hun ervaringen in de praktijk gedeeld.
Vervolg
Er staan nog enkele gesprekken op de agenda, waaronder met (jeugd)strafrechtadvocaten en de politie. De resultaten van het onderzoek publiceren we in maart 2020. De Nationale ombudsman geeft dan duidelijkheid over wat verdachte burgers van de overheid mogen verwachten als het gaat om informatieverstrekking rondom strafbeschikkingen en beleidssepots.
Laagdrempelige toegang tot informatie en advies voor rechtzoekenden
Het derde aspect van het onderzoek betrof de Iaagdrempelige toegang tot informatie en advies voor rechtzoekenden, als onderdeel van de herziening van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. De Nationale ombudsman vroeg in gesprek met het Ministerie van Justitie en Veiligheid aandacht voor het burgerperspectief. De focus lag op de wijze waarop toegang tot recht aan de voorkant anders wordt georganiseerd. Als belangrijk aandachtspunt ziet hij dat de overheid zich bij de inrichting van het nieuwe stelsel bewust moet zijn van de diversiteit van burgers. Niet iedereen zal bijvoorbeeld uit de voeten kunnen met een digitaal informatiesysteem of in staat zijn om naar een fysiek loket te komen. De overheid moet maatwerk bieden en toegankelijk zijn voor alle burgers. Op dit moment is de herziening onderwerp van discussie in de Tweede Kamer. De ombudsman heeft op dit moment geen aanleiding voor verder onderzoek, maar blijft de herziening nauwlettend volgen.
