Fiona* heeft een heel goede vriend, Jaap*. Met hem gaat het al jaren niet goed. Hij leeft inmiddels op straat zonder enig inkomen. Hij heeft schulden. Een groot deel van die schulden zijn veroorzaakt door een auto die hij niet meer heeft. Want toen Jaap de auto weg deed, wist hij niet meer waar zijn autopapieren waren. Het kenteken van de auto bleef zo op zijn naam staan. Daarop kreeg hij van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) boetes. Boetes omdat hij onverzekerd zou rondrijden in de auto zonder APK keuring. Jaap kan de boetes niet betalen. En omdat hij ze niet betaalt, worden ze steeds verhoogd.
Fiona vindt het verschrikkelijk om te zien hoe Jaap steeds dieper in allerlei problemen raakt. Ze schrijft mij als Jaap inmiddels 11.000,- euro schuldig is aan het CJIB. Jaap kan zelf niet meer schrijven. Hij zit in de gevangenis omdat hij zijn boetes niet betaalt. Dit heet 'gijzeling'. Een middel dat het Openbaar Ministerie (OM) kan inzetten om iemand tot betalen te dwingen. Betaal je? Dan is de gijzeling van de baan.
Fiona laat weten dat Jaaps boetes zo vaak verhoogd zijn en de schuld zo enorm is, dat hij nog 13 weken langer gegijzeld mag worden. Komt hij daarna vrij, dan betekent dat niet dat zijn schuld weg is. Die is nog steeds hetzelfde. Fiona legt de vinger op de zere plek als ze schijft: 'In Jaaps situatie is gijzelen nutteloos. Zijn leven ontwricht verder. Hij kan niets betalen, want hij heeft geen inkomen, ook geen uitkering. Ik hoop dat u kunt helpen om deze ongelukkige situatie te doorbreken.'
Nu is het zo dat Jaap niet alleen is. In 2014 vroeg het OM de rechter in 140.000 zaken toestemming voor gijzeling. Het is immers een dwangmiddel om mensen die niet willen betalen, daar alsnog toe te zetten. Het OM zoekt echter niet goed uit waarom iemand niet betaalt. Gevolg is dat er mensen in de gevangenis zitten die niet kunnen betalen. En dat vind ik niet kunnen. Mensen met financiële problemen, horen niet gegijzeld in de gevangenis te zitten. Zoals Fiona ook al constateerde: het lost niets op.
Donderdag heb ik hierover een onderzoek uitgebracht (u vindt het op nationaleombudsman.nl). Daarin staat hoe gijzeling wel op een goede manier in te zetten. En te voorkomen dat mensen die niet kunnen betalen, gegijzeld worden. Betrokken instanties als RDW, CJIB, OM en politie hebben al stappen gemaakt in de goede richting. Maar er is meer werk aan de winkel.
Hoe is het voor Jaap afgelopen? Een van mijn medewerksters heeft het CJIB gevraagd Jaaps situatie eens goed te bekijken. Dat hebben ze gedaan. De gijzeling is van de baan en voor Jaap zoeken ze naar een passende oplossing.
* Gefingeerde naam
De persoon op de foto is niet de persoon uit deze column
