De Nationale ombudsman onderzocht in 2021 en 2022 tegen welke problemen zelfstandigen en kleine ondernemers aan lopen bij hun contact met de overheid. Op 14 april 2022 publiceerde hij het rapport ‘Zelfstandigen over de drempel’. Daarin concludeert hij onder andere dat de verschillen tussen gemeenten te groot zijn.
Zelfstandigen over de drempel
De toegang tot schuldhulpverlening voor zelfstandig ondernemers verschilt sterk per gemeente. Dat zegt de Nationale ombudsman in zijn rapport Zelfstandigen over de drempel. Veel zelfstandigen met problematische schulden weten de weg naar de gemeentelijke schuldhulpverlening niet te vinden. "De grote verschillen tussen gemeenten zijn niet uit te leggen", zegt Reinier van Zutphen. "Zelfstandigen in dezelfde winkelstraat krijgen, als ze in verschillende gemeenten wonen, soms heel andere hulp. De vraag of een ondernemer uit de schulden komt hangt teveel af van zijn toevallige woonplaats."
Volgens de ombudsman kunnen gemeenten veel meer gebruik maken van elkaars kennis en ervaringen. Bovendien zijn ondernemers terughoudend met hulp vragen en het delen van hun financiële gegevens. Ook is er een groep die zich wel bij het juiste loket meldt, maar voortijdig afhaakt. "Niet elke gemeente is deskundig genoeg om zelfstandigen goed te helpen. Zelfstandigen met problematische schulden ervaren veel stress en schaamte, nog meer dan particulieren. Het gaat over grotere bedragen en vaak lopen ze al jaren rond met hun financiële problemen." De ombudsman pleit ervoor dat ondernemers meer op hen toegespitste aandacht en begeleiding krijgen. Er zijn ook gemeenten die de uitvoering van schuldhulpverlening overlaten aan commerciële partijen. "Maar ook dan blijft de gemeente zelf verantwoordelijk, bijvoorbeeld voor de afhandeling van klachten.", zegt de ombudsman. "Een gemeente kan zich nooit verschuilen achter het feit dat zij een taak heeft uitbesteed." De ombudsman beveelt aan om de toegang tot schuldhulpverlening voor zelfstandigen te verbeteren en de verschillen te verkleinen. Ook beveelt hij gemeenten aan te investeren in kennis hierover en verantwoordelijkheid te nemen voor de schuldhulp, ook bij uitbesteding aan externe partijen. De Nationale ombudsman blijft monitoren of de aanbevelingen worden opgevolgd.
15 april 2022: Schriftelijke Kamervragen over het rapport
Op 15 april 2022 stelde het kamerlid Ceder (ChristenUnie) enkele schriftelijke vragen over dit rapport aan de minister voor Armoedebestrijding, Participatie en Pensioenen. Vooruitlopend op een uitgebreide reactie aan de Tweede Kamer werden deze vragen op 24 mei 2022 beantwoord.
19 juli 2022: Reactie van de minister op het rapport
Op 19 juli reageerde de minister voor Armoedebestrijding, Participatie en Pensioenen op het rapport ‘Zelfstandigen over de drempel’. In die reactie geeft de minister aan dat een breed palet aan instrumenten nodig is om zelfstandig ondernemers met schulden te ondersteunen. Een belangrijk instrument om schulden op te lossen, kan wat de minister betreft een saneringskrediet zijn. Een saneringskrediet is een lening, waarmee alle schuldeisers in één keer aan het begin van het traject worden afgelost. In de brief geeft de minister aan subsidie te willen verstrekken voor een proefperiode (pilot) met saneringskredieten voor ondernemers. Verder schrijft de minister in haar brief dat er een zogenoemde ‘Aanjager problematische schuldenaanpak’ zal worden aangesteld. Die moet de regie over de aanpak van problematische schulden van ondernemers versterken. En ervoor zorgen dat er sneller oplossingen komen voor problematische schulden van ondernemers die getroffen zijn door de coronacrisis. Tot slot schrijft de minister dat de VNG ervoor gaat zorgen dat gemeenten nog beter van elkaar kunnen leren als het gaat om hoe zij (schuld)hulpverlening aan zelfstandig ondernemers goed kunnen regelen. En dat de VNG gemeenten daar vanaf 2023 bij gaat helpen.
Bijdragen Nationale ombudsman op platformoverheid.nl
Op 1 oktober 2020 hadden ruim 614 duizend huishoudens geregistreerde problematische schulden. Nieuwe instromers waren vaker dan eerst de zelfstandig ondernemers. Door de coronacrisis hebben veel zelfstandigen een zware tijd en kunnen gemeenten de komende jaren een toestroom verwachten. Vorig jaar zomer publiceerde de ombudsman een knelpuntenanalyse over de coronasteunmaatregelen. Daarover schreef hij in een artikel op platform O dat hij verwacht dat door de coronacrisis meer zelfstandigen aanspraak zullen doen op schuldhulpverlening.
Ook naar aanleiding van het rapport 'Zelfstandigen over de drempel' schreef de Nationale ombudsman een bijdrage op dit platform, met daarin de belangrijkste conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek.
Meldpunt schuldhulpverlening voor zelfstandigen
Op 1 maart 2021 opende de Nationale ombudsman een meldpunt om onderzoek te doen naar knelpunten die kleine zelfstandigen ervaren bij de toegang tot schuldhulpverlening. In het onderzoek wordt gekeken naar vragen als: in hoeverre worden zzp'ers ruimhartig toegelaten tot de gemeentelijke schuldhulpverlening? En nemen gemeenten hierbij de uitgangspunten uit zijn eerdere rapporten Een open deur? en het vervolgonderzoek in acht? Het meldpunt sloot op 9 juni 2021.
Coronasteunmaatregelen voor zzp'ers en kleine ondernemers
Het meldpunt voor knelpunten bij toegang tot schuldhulpverlening grepen veel zzp'ers en andere kleine ondernemers aan om een signaal af te geven over de coronasteunmaatregelen. Op basis van ruim 500 binnengekomen signalen (zowel via het meldpunt als via de reguliere kanalen bij de Nationale ombudsman) heeft de ombudsman een inventarisatie gemaakt van de door ondernemers ervaren belangrijkste knelpunten. Op basis van deze signalen heeft de ombudsman twee rondetafelgesprekken georganiseerd om de knelpunten te toetsen en oplossingen in kaart te brengen.
Op 6 juli 2021 publiceerde de ombudsman de uitkomsten van het onderzoek.
