Eveline loopt op een zaterdagavond na een gezellig etentje met vriendinnen op weg naar huis naar de trein. Het is onrustig op straat. Bij het station ziet ze allemaal politie in gele jasjes. Ze maakt een grapje tegen haar vriendinnen, ‘onveilig hoeven we ons zo niet te voelen’. Even later vraagt tot haar verbazing een politieman haar of ze even wil meelopen. Haar vriendinnen moeten doorlopen. In het kader van een grote actie fouilleert de politie op verboden wapenbezit. Eveline heeft niets bijzonders bij zich en na controle van haar tas en het fouilleren van haar kleding mag ze weer verder lopen.
Gerard rijdt door een wat ongure buurt tussen een paar auto’s met donkere ramen. Hij hoort gebonk van een zware geluidsinstallatie uit de auto naast hem. Hij heeft voor de zekerheid zijn auto van binnen vergrendeld. Opeens duikt politie op die hem naar een parkeervak dirigeert. Gerard moet uitstappen. ‘Handen op het dak, benen wijd’. Hij ondergaat gelaten het fouilleren. Een hond wordt door zijn auto gestuurd. Niets gevonden. Als de politie zegt dat hij mag doorrijden, vraagt hij nog even waarom ze hem eruit gepikt hebben voor de controle en die andere auto’s niet. De agent antwoordt tot zijn verbazing dat ze niet beschuldigd willen worden van discriminatie.
Twee voorbeelden uit de praktijk van het preventief fouilleren. Sinds 2002 kan de burgemeester bepaalde gebieden aanwijzen als veiligheidsrisicogebied. Nadat de officier van justitie aan de politie toestemming heeft gegeven om preventief te fouilleren, kan de politie in dat gebied controleren op wapens. Het meest opvallende kenmerk aan dit onderzoek is dat de politie je persoonlijk heel vergaand kan onderzoeken terwijl er geen concrete verdenking van een strafbaar feit is. Het kan heel ingrijpend zijn als de politie je lichaam fouilleert of je tas doorzoekt. Veiligheid is belangrijk, maar de bescherming van je privacy ook.
Iedereen in een veiligheidsrisicogebied loopt de kans gefouilleerd te worden. Maar in de praktijk gebeurt dat niet, want massaal fouilleren geeft een te grote belasting voor de politie. De politie moet dus een keus maken wie ze wel en wie ze niet onderzoeken en hoe ze dat doet. Dat moet op een behoorlijke manier gebeuren. Tassen doorzoeken en fouilleren kan ellende met wapens voorkomen, maar we willen geen willekeur en ook geen discriminatie. Ik wil daarom precies weten hoe preventief fouilleren in het werk gaat.
Deze week heb ik op mijn website een meldpunt geopend waar iedereen de komende zes weken zijn ervaringen met preventief fouilleren kan melden. Ik wil graag weten wat er goed ging en wat er fout ging. Voelden mensen zich behoorlijk behandeld? Kan de politie uitleggen waarom Eveline werd onderzocht en was de keuze voor Gerard redelijk? Dit onderzoek doe ik samen met de ombudsmannen van Amsterdam en Rotterdam, omdat daar vaak gefouilleerd wordt. Uiteindelijk hoop ik dat het onderzoek de politie handvatten geeft om het preventief fouilleren zodanig toe te passen dat de mensenrechten niet in het geding komen.
