De Nationale ombudsman heeft de balans opgemaakt van de corona-gerelateerde klachten, vragen en signalen die hij de afgelopen jaren ontving. Bijna tien procent van alle klachten in 2020 en 2021 hadden te maken met corona. Dan ging het met name over de toegankelijkheid van informatie en de transparantie van het coronabeleid. De Nationale ombudsman heeft zijn inzichten en leerpunten gedeeld met de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
Nationale ombudsman Reinier van Zutphen: "De afgelopen twee jaar vroegen het uiterste, zowel van burgers als de overheid. Er is ongelooflijk veel werk verzet. Maar nu is het tijd voor een brede lange termijn aanpak met toekomstperspectief die de burger vertrouwen geeft. En die in het bijzonder aandacht heeft voor het toenemende aantal mensen in een kwetsbare positie."
Feiten en cijfers
In 2020 kreeg de Nationale ombudsman 1.985 corona-gerelateerde klachten. In 2021 waren dat er 3.263. Er waren pieken in het aantal binnenkomende klachten rond de eerste lockdown (april 2020), de demonstratie op het malieveld en de opening van het meldpunt voor ZZP-ers (maart 2021), over vaccinkeuze (mei 2021) en de registratieproblemen met de CoronaCheck app (juli 2021). De instanties waarover de meeste klachten binnenkwamen waren het ministerie van VWS, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM), het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR), de regionale GGD-en en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).
Leerpunten
De overheid greep via coronamaatregelen in op het persoonlijke leven van burgers. Burgers moesten hun sociale leven op pauze zetten en hun bewegingsvrijheid werd ingeperkt. "Als de overheid veel vraagt en verwacht van burgers, moet zij burgers ook goed ondersteunen." De ombudsman stelt vast dat een aantal punten beter kan en moet. Zo constateert hij dat er, door de noodzaak om snel in te grijpen, te weinig is gekeken naar het effect van de maatregelen op het leven van kinderen en volwassen. Niet alleen de bescherming van de volksgezondheid, maar ook andere grondrechten (zoals onderwijs, gelijke behandeling en onaantastbaarheid van het lichaam) en waarden (zoals sociaal en fysiek contact) moeten volgens de ombudsman meewegen in adviezen en besluitvorming. Daarnaast roept hij op tot een betere uitleg van beslissingen, afwegingen en genomen maatregelen. Ook vindt de ombudsman dat de overheid altijd goed bereikbaar moet zijn. Burgers moeten weten bij welk loket ze terecht kunnen met vragen en klachten, de telefonische bereikbaarheid moet op orde zijn en burgers moet niet van het kastje naar de muur worden gestuurd. Tot slot vraagt hij de minister om aandacht te hebben voor de consequenties van de crisis voor mensen in kwetsbare posities. De mentale gevolgen van een crisis kunnen jaren doorwerken. Kinderen en jongeren, burgers met long covid en kleine ondernemers verdienen hierin volgens de ombudsman extra aandacht.
