"Anders denken over Caribisch Nederland"

De bewoners van Bonaire, St. Eustatius en Saba kunnen bij de Nationale ombudsman terecht als zij klachten hebben over de overheid op de eilanden. Coördinator Gaby von Maltzahn: "Wij kunnen druk zetten, dat helpt."

De Nationale ombudsman helpt sinds 2010 burgers in Caribisch Nederland met klachten over de Rijksoverheid. Sinds 2012 kunnen zij ook een klacht indienen over het lokale bestuur: de openbare lichamen. Gaby en haar collega's werken vanuit Den Haag en zijn geregeld op de eilanden.

Persoonlijk contact

"Je kunt niet simpelweg alleen vanuit Europees Nederland onderzoek doen naar klachten en signalen over het handelen van de overheid in Caribisch Nederland. Om te weten wat er speelt moet je er ook heen", vindt Gaby. "Daar zijn, op straat lopen, de verhalen horen van de burgers, spreekuren organiseren, bestuurders spreken. Nieuwsgierig zijn.

Van tevoren een afspraak maken om langs te komen, werkt niet altijd. Maar als we op de deurmat staan, zijn de mensen die we willen spreken heel behulpzaam. Persoonlijk contact is belangrijk om te weten waar het de mensen echt om gaat. Daardoor krijgen we meer achtergrond, in tegenstelling tot de ministeries in Den Haag. Dat heeft natuurlijk ook met onze positie te maken. De verhalen die wij horen kennen zij niet."

Zonder vooroordelen

In de afgelopen jaren heeft Gaby's team veel geleerd over welke aanpak het beste werkt voor de burgers en overheden van Caribisch Nederland. "Wij hebben een goed zicht op de cultuur en mentaliteit. Die is anders dan hier in Europees Nederland. Wij werken zonder vooroordelen. Dat klinkt logisch. Maar in de praktijk zien we dat er bijvoorbeeld bij ministeries nog steeds te vaak vanuit westerse gedachten naar de eilanden wordt gekeken en vandaaruit conclusies worden getrokken."

Vertrouwen

Met de regelmatige bezoeken heeft de Nationale ombudsman veel goodwill gekregen op de eilanden. Gaby: "De bewoners zien steeds dezelfde gezichten, dat wekt vertrouwen. En ze zien dat we problemen hebben opgelost. Dat ze het niet normaal hoeven te vinden, dat er niet wordt gereageerd op hun klachten.

En behalve onderzoek naar aanleiding van klachten richten we ons ook op structurele problemen die wij zien en waarover wij horen. Zoals de armoedeproblematiek op de eilanden. Het is hard nodig en het wordt gewaardeerd dat wij daar aandacht voor (blijven) vragen."

Voedselbank en ouderenzorg

Het team van Gaby kiest ervoor om ter plekke zoveel mogelijk verhalen van mensen op te halen. "Bij hen zelf, maar ook via organisaties als de voedselbank en ouderenzorg", legt de coördinator uit. "We zoeken contact met de kerk, die speelt er een grote rol. De pastoor, de dominee en vrijwilligers kennen de mensen. En ze kennen ons inmiddels. Ze vertrouwen ons.

Van hen hoorden we bijvoorbeeld over de vluchtelingenproblematiek op de eilanden. Officieel is er niks aan de hand. Maar als je daar over straat loopt, zie je gewoon de Venezolanen die uit hun land zijn weggetrokken om hun heil te zoeken in Caribisch Nederland."

"We werken er hard aan om goed zichtbaar te zijn voor de mensen in Caribisch Nederland", gaat Gaby verder. "Dat betekent dat we naast onze communicatie in drie talen (Nederlands, Engels, Papiaments) ook hebben ingezet op Papiaments sprekende medewerkers in het team. Daardoor zijn wij toegankelijk voor mensen die alleen of voornamelijk Papiaments spreken. Een groep die ons steeds beter weet te bereiken."

Waakhond

De rol van de Nationale ombudsman voor Caribisch Nederland is er ook op gericht om de overheidsinstanties scherp te houden.

"We willen bijdragen aan behoorlijk bestuur op de eilanden", zegt Gaby. "Het is van het allergrootste belang dat ze laten zien dat ze er voor de burgers zijn. De inwoners moeten erop kunnen vertrouwen dat het bestuur goed is en dat het zich inzet voor de burgers. We zijn een soort waakhond. Als wij iets vragen aan de overheid, komt er wel een antwoord. Terwijl een burger niets terugkrijgt en net als drie jaar geleden te horen krijgt dat hij nummer zeven op de wachtlijst is. Wij kunnen druk zetten, dat helpt. Daarbij geldt vaak wel dat we er bovenop moeten (blijven) zitten om zaken in beweging te krijgen."

Onderzoeken

Gaby: "We doen onderzoeken en zogeheten interventies, waarbij we mensen direct helpen door te bellen met instanties als er een probleem is. Of door meteen bij de instanties langs te gaan na een spreekuur ter plaatse. De eilanden hebben een spreekcultuur, dus interventies werken goed.

Maar we zien ook dat een onderzoeksrapport heel effectief is. De media besteden er aandacht aan, waardoor de autoriteiten voelen dat men ermee aan de slag moet. En ook in politiek Den Haag vallen onze rapporten goed op."

Monitoring

De Nationale ombudsman presenteert de rapporten aan de betrokken overheden op de eilanden. "Een betere samenwerking tussen de overheden en betere coördinatie zien wij als een groot aandachtspunt. Dat bleek bijvoorbeeld na ons onderzoek over armoede onder alleenstaande ouderen. Eén van onze aanbevelingen was om openbaar vervoer beter te organiseren. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zei ons dat ze busjes hadden geregeld, maar ondertussen bleek er men ter plekke niets van te weten. Maar wij blijven onze aanbevelingen monitoren en laten niet los."

Schokkend

Ze vindt dat er nog wel een slag is te maken. "Nog een voorbeeld: in Den Haag werden plannen gemaakt om de wegen op een van de eilanden te verbeteren. Maar wat bleek toen de voorstellen klaar waren: het kon helemaal niet. De bodem was er niet voor geschikt. Ik vind het schokkend dat het allemaal zolang duurt. Kun je dat niet eerder bedenken? We moeten vanuit Europees Nederland anders denken over Caribisch Nederland. Er is betere samenwerking en coördinatie nodig."

Caribisch deel van het Koninkrijk

Het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit:

• De landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten.
• De openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Zij heten samen Caribisch Nederland.