De Nationale ombudsman en Kinderombudsman gaan zich, net als in voorgaande jaren, volledig inzetten voor de fundamentele (kinder)rechten. Tijdens de coronacrisis zijn er veel publieke discussies geweest over allerlei fundamentele rechten, van zowel volwassenen als kinderen en jongeren.
Denk aan privacy, volksgezondheid, demonstratie en bewegingsvrijheid. Maar ook de situaties rond vluchtelingen en de steeds verder oplopende woningnood raken aan de fundamentele rechten van burgers. In Caribisch Nederland zijn basisvoorzieningen zoals voedsel en water niet voor iedereen vanzelfsprekend en staan fundamentele rechten van burgers onder druk. In de maatschappij blijven deze rechten van burgers, ongeacht hun leeftijd, in relatie tot overheidshandelen onverminderd relevant.
Op de agenda
Ombudsvisie behoorlijk gebruik data en algoritmes
Voor de ombudsman is het van belang dat de overheid 'eerlijk, begripvol en simpel' is. Door dat te zijn, wekt de overheid vertrouwen bij de burgers. Data en algoritmegebruik kunnen de afstand tussen burger en overheid echter vergroten, omdat het in de plaats komt of kan komen van ambtelijke (en persoonlijke) dienstverlening. Daarmee is de overheid niet altijd meer 'begripvol, eerlijk en simpel' en kan er wantrouwen bij de burgers ontstaan. Met een visie van de ombudsman op wat de burger mag verwachten van de overheid bij data en algoritmegebruik, wil hij bijdragen aan het (behouden van) vertrouwen van burgers in de overheid.
- Bekijk meer informatie over de ombudsvisie op gebruik van data en algoritmen door de overheid.
- Bekijk de ombudsvisie.
Detentie in Caribisch Nederland
Burgers – onder wie ook veel jongvolwassenen – die op Saba of Sint Eustatius wonen en veroordeeld worden tot een gevangenisstraf, moeten naar de penitentiaire inrichting (PI) op Bonaire. Op Saba en Sint Eustatius is namelijk geen PI. Dat betekent dat zij ver van hun familie zijn: 800 kilometer. Dit heeft impact op de gedetineerde en zijn recht op gezinsleven gedurende zijn straf. Na het uitzitten van de straf, is re-integratie belangrijk voor onder meer de sociaal-economische situatie van de ex-gedetineerde. Een re-integratietraject zou wel mogelijk zijn op het eiland van herkomst.
In dit onderzoek wil de Nationale ombudsman een beeld krijgen van wat de impact is van detentie op een ander eiland dan het eiland van herkomst en wat dat betekent voor de gedetineerden. Daarnaast kijkt de ombudsman naar de re-integratiemogelijkheden na afloop van de straf en de effecten daarvan op terugkeer in de samenleving.
Detentie in Caribisch Nederland omvat meer dan de eilanden Saba, Sint Eustatius en Bonaire. De ombudsman werkt op dit onderwerp samen met de ombudsmannen van Curaçao en Sint Maarten.
Huisvestingsproblematiek
Huisvesting is essentieel om mee te kunnen doen in de samenleving. In onze Grondwet en in verschillende internationale verdragen staat dat de overheid verplicht is zich hiervoor in te spannen.
Voor veel mensen in onze samenleving is het nog altijd moeilijk om woonruimte te vinden. Het ontbreken van woonruimte staat vaak niet op zichzelf, vaak speelt er meer: zoals schulden en armoede, psychische en lichamelijke gezondheid en veiligheid.
De afgelopen jaren hebben de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman huisvestingsproblemen aangekaart, bijvoorbeeld de problematiek van zelfredzame adreslozen en de effecten van huisvestingsproblemen voor kinderen. Samen met de lokale (kinder)ombudsmannen hebben zij de Rijksoverheid aangesproken op haar verantwoordelijkheid rond het tekort aan woningen. Met plannen van aanpak en extra financiële middelen werkt de overheid aan uitbreiding van het aantal woningen in de toekomst.
Ook in 2021 gaat de Nationale ombudsman aandacht besteden aan de krappe woningmarkt. Wat is de rol hierin van de overheid en verschillende instanties? En wat mogen burgers op grond daarvan verwachten van de overheid?
De ombudsman heeft onder meer aandacht voor nieuwe statushouders. Zij hebben recht op zelfstandige huisvesting, maar moeten daar lang op wachten. In de tussentijd moeten zij in een azc blijven wonen. Dit leidt tot opstopping in de opvanglocaties voor asielzoekers en belemmert een goede inburgering.
Ook remigranten – Nederlanders die na emigratie weer terugkeren naar Nederland – lopen tegen problemen aan rond woonruimte. Datzelfde geldt voor gezinnen met kinderen die door omstandigheden op zoek moeten naar een nieuw huis. Dan zijn ook de rechten van het kind in geding. De Nationale ombudsman kijkt daarom samen met de Kinderombudsman welke rol de overheid in die situaties moet vervullen.
De maatschappelijke agenda 2021 volgens kinderen
In 2020 heeft de Kinderombudsman zijn tweejaarlijkse vragenlijst online gezet om van kinderen in Nederland zélf te horen hoe het met hen gaat en waar zij tegenaan lopen. In mei en november 2020 zijn hierover twee rapporten gepubliceerd. De Kinderombudsman zal in 2021 verschillende verantwoordelijke partijen aanspreken, die naar aanleiding van de resultaten in actie moeten komen.
Voor het Caribisch deel van Nederland worden de resultaten in 2021 gepresenteerd. De bevindingen – voor zowel het Europese als het Caribische deel van Nederland – neemt de Kinderombudsman mee om kinderrechtenproblemen in kaart te brengen en aan te pakken.
Onder het onderzoek De maatschappelijke agenda 2021 volgens kinderen, hangen diverse activiteiten. Een daarvan is een onderzoek naar het welbevinden van kinderen in Caribisch Nederland. Zorgen zijn er over kinderarmoede, kindermishandeling en kwaliteit van het onderwijs. Dit onderzoek heeft geleid tot het rapport ‘Als je het ons vraagt. Kinderen op de BES-eilanden'.
Positie van vluchtelingen in Caribisch Nederland
De Nationale ombudsman gaat de situatie van vluchtelingen in Caribisch Nederland in kaart brengen. Een belangrijke groep zijn de vluchtelingen uit Venezuela die naar Bonaire komen. Om hoeveel mensen het gaat, onder welke omstandigheden zij daar verblijven en of zij toegang hebben tot de noodzakelijke voorzieningen en procedures, is onduidelijk. Over de vluchtelingenproblematiek in Caribisch Nederland onderhoudt de ombudsman contact met de andere ombudsmannen in het Caribisch gebied.
Klachtbehandeling bij etnisch profileren
In 2020 is de Nationale ombudsman een onderzoek gestart naar de wijze waarop overheden omgaan met klachten over etnisch profileren. Het is belangrijk dat burgers die zich etnisch geprofileerd voelen, worden gehoord en dat hun klacht op een behoorlijke manier wordt behandeld.
Aanleiding van dit onderzoek zijn gesprekken met overheidsinstanties die een opsporingstaak hebben bij het herkennen, erkennen en behandelen van klachten over etnisch profileren. Ook is informatie opgehaald bij instanties die zich actief inzetten tegen etnisch profileren, zoals Amnesty International. De focus ligt op klachtbehandeling en de vraag wat burgers daarin belangrijk vinden. Er is een burgermeldpunt geopend en zijn er gesprekken gevoerd met burgers en ambtenaren.
De bevindingen van dit onderzoek leidden tot een helder kader voor de behandeling van klachten over etnisch profileren.
Lees meer over het onderzoek 'Verkleurde beelden', waarin centraal staat hoe de overheid om moet gaan met klachten over etnisch profileren. Bekijk ook het volledige rapport.
