Ouderen die in Caribisch Nederland rond of onder de armoedegrens leven, lopen tegen meerdere problemen aan. Zo hebben ze te weinig geld om in hun eerste levensbehoeften te voorzien, zijn er te weinig (zorg)voorzieningen en weten ze niet voor welke regelingen zij in aanmerking komen.
Dat constateert Nationale ombudsman Reinier van Zutphen, die ook de ombudsman van Bonaire, St. Eustatius en Saba is, in zijn rapport Oog voor ouderen in Caribisch Nederland, over armoede-gerelateerde problematiek van ouderen in Caribisch Nederland. Van Zutphen: 'Ouderen in Caribisch Nederland leiden niet zelden een mensonwaardig bestaan. Beleid dat hun bestaanszekerheid garandeert, moet daarom nu echt prioriteit krijgen.'
Bittere armoede
Ouderen met alleen een AOV-uitkering (vergelijkbaar met de Nederlandse AOW-uitkering) kunnen niet of nauwelijks rondkomen en leven vaak in bittere armoede, constateert de ombudsman. De kosten van eerste levensbehoeften zijn in Caribisch Nederland vaak bijna twee keer zo hoog als in Europees Nederland, terwijl de AOV-uitkering ongeveer gelijk is aan de Nederlandse AOW. Woonlasten zijn hoog en boodschappen duur. Verse groente en fruit zijn voor veel ouderen niet te betalen. En ouderen die recht hebben op bijvoorbeeld bijzondere onderstand (vergelijkbaar met de Nederlandse bijzondere bijstand) weten dat lang niet altijd door een gebrek aan armoedepreventie. Daardoor belanden zij nog sneller onder de armoedegrens.
Voorzieningen ontoereikend
Ook zijn de voorzieningen in Caribisch Nederland ontoereikend voor ouderen. Openbaar vervoer bijvoorbeeld is er niet of nauwelijks, waardoor ouderen geïsoleerd raken. Bovendien zijn ze hierdoor afhankelijk van buurtwinkels en kunnen ze niet op koopjesjacht, waardoor boodschappen nog duurder uitvallen. Voor hun maaltijden zijn ouderen vaak afhankelijk van de dagopvang, maar er is een tekort aan opvangplekken. Thuiszorg is slechts beperkt beschikbaar en er zijn geen specifieke revalidatiecentra.
Integrale aanpak nodig
Van Zutphen: 'Ondanks alle problemen klagen ouderen in Caribisch Nederland vanuit trots en vooral ook schaamte nauwelijks over hun situatie. Maar die is niet acceptabel en moet snel verbeteren. Alle overheden moeten nú samen doorpakken, en wel op alle fronten tegelijk.'
Volgens de ombudsman is dan ook een integrale aanpak met een sterke regie nodig om de bestaanszekerheid van ouderen in Caribisch Nederland te garanderen. De maatregelen die de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in haar Kamerbrief van 27 juni aankondigde, vindt hij onvoldoende concreet. Het is de ombudsman onvoldoende duidelijk welke overheid wanneer welke stappen zet en waar de regie ligt. Ook wijst alles erop dat de in de Kamerbrief aangekondigde verhoging van de AOV-uitkering niet toereikend is.
Van Zutphen: 'Maar nog belangrijker is dat ouderen in Caribisch Nederland niet geholpen zijn met alleen geld. Ze hebben behoefte aan een snelle verbetering van de voorzieningen. Daarmee moet de overheid nú aan de slag, in zowel Caribisch als Europees Nederland.'
'Caribische tafel' noodzakelijk
De ombudsman acht daartoe een 'Caribische tafel' noodzakelijk. Daarbij moeten alle departementen met een taak binnen Caribisch Nederland aansluiten, onder leiding van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. 'Overheidsinstanties gaan nu te veel uit van hun eigen taken, bevoegdheden en budgetten,' zegt Van Zutphen. 'Ze beseffen onvoldoende dat hun beleid samenkomt bij kwetsbare ouderen in Caribisch Nederland.' De ombudsman vindt dat de overheid veel meer door de bril van die groep naar de leefsituatie op de verschillende eilanden moet kijken. Hij pleit er daarom voor om ouderen en hulpverleners proactief te betrekken bij het ontwikkelen van beleid.
De Nationale ombudsman gaat op 11 september op Bonaire in gesprek over zijn rapport met vertegenwoordigers van de overheidsinstanties en maatschappelijke organisaties. Zo wil hij de dialoog tussen overheid en hulpverleners op gang brengen, als eerste stap naar een verbetering van de voorzieningen voor ouderen in Caribisch Nederland.
Achtergrond
Sinds 2010 zijn Bonaire, Saba en St. Eustatius bijzondere gemeenten van Nederland. Samen vormen zij Caribisch Nederland. De Nationale ombudsman behandelt sinds het ontstaan van Caribisch Nederland klachten over rijksoverheidsinstanties op de eilanden. Sinds 2012 behandelt hij ook klachten over de lokale overheidsinstanties, oftewel de openbare lichamen. Meerdere keren per jaar zijn de Nationale ombudsman en/of zijn team in Caribisch Nederland. Zij houden dan spreekuren en spreken met vertegenwoordigers van (overheids)instanties.
De afgelopen jaren kregen zij tijdens hun bezoeken veel signalen over (verborgen) armoede in Caribisch Nederland. Armoede is een belangrijk onderwerp voor de Nationale ombudsman. En de financiële situatie van kwetsbare ouderen in Caribisch Nederland is er sinds 2010 – tegen de verwachting in - niet beter op geworden. Daarom besloot de ombudsman een onderzoek in te stellen naar armoede-gerelateerde problematiek onder ouderen in Caribisch Nederland.
Dit onderzoek is het eerste in een serie van onderzoeken naar armoede in Caribisch Nederland. Er volgen nog onderzoeken naar armoede onder alleenstaande ouders en onder jongvolwassenen in Caribisch Nederland. Eind 2020 verwacht de ombudsman op basis van deze drie onderzoeken een visie uit te brengen op armoede in Caribisch Nederland.
