De overheid moet openheid geven over politieke invloed op benoemingen. In de aankondiging van een vacature moet staan wanneer en hoe een politieke afweging in de procedure wordt gemaakt. Dit stelt de Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, naar aanleiding van de benoemingsprocedure van de Vice-President van de Raad van State. Hij roept de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op tot dialoog met de Tweede Kamer over de procedures bij politieke benoemingen.
Vijf sollicitanten hebben bij de ombudsman het verwijt geuit dat de benoemingsprocedure van de Vice-President van de Raad van State niet eerlijk en open was. De ombudsman heeft op basis van signalen en achtergrondgesprekken een analyse gemaakt van benoemingsprocedures voor hoge functies waar partijpolitiek een rol kan spelen. Zijn beschouwing naar aanleiding van de recente benoeming van de Vice-President met als titel Kroniek van een aangekondigde heeft hij aangeboden aan de minister van BZK en de minister van Veiligheid en Justitie.
Openheid van belang voor vertrouwen
Het vertrouwen van mensen in de overheid is afhankelijk van de mate van openheid die zij ervaren, aldus Brenninkmeijer. Daarom moeten benoemingen door politieke organen bij de overheid transparant verlopen. Bij die transparantie past niet dat politieke partijen achter de schermen invloed uitoefenen. Op dit moment is duister welke invloed politieke partijen hebben en zijn er onvoldoende waarborgen voor eerlijke procedures.
Aandachtpunten
De ombudsman vraagt aandacht voor de manier waarop de overheid in de toekomst met benoemingen in hoge functies omgaat. De overheid moet er open over zijn bij welke benoemingen een politieke keuze meespeelt en waarom dit zo is. Het profiel van de functie op basis van competenties moet vooraf met de betrokken organisatie worden afgestemd. Duidelijk moet zijn op welk moment in de procedure een politieke afweging wordt gemaakt.
De ambtsdragers van bijvoorbeeld de Raad van State of de Algemene Rekenkamer moeten boven de partijen kunnen functioneren, zelfs als het gaat om politieke benoemingen. Bij rechterlijke functies bij bijvoorbeeld de Hoge Raad of de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, mag politieke besluitvorming geen enkele bedreiging vormen voor de onpartijdigheid of onafhankelijkheid. De ombudsman heeft de uitgangspunten toegepast die Transparancy International hanteert in een rapport over integriteit bij Nederlandse bedrijven en overheden dat in april uitkomt.
Benoeming Vice-President Raad van State
Brenninkmeijer heeft gelet op de gevoeligheid van de kwestie geen formeel onderzoek ingesteld naar de recente benoeming van de Vice-President van de Raad van State. Hij constateert dat bij de kabinetsformatie wellicht geen afspraken zijn gemaakt, maar dat de wrevel over de procedure verklaard kan worden doordat de uiteindelijke benoeming berust op onderling afgestemde feitelijke gedragingen in en rond het Kabinet.
De ombudsman vindt dat de procedure voor de benoeming van de Vice-President van de Raad van State transparanter kan. In de eerste plaats moet voor de toekomst duidelijk zijn of het gaat om een openbare procedure of niet. Verder moet de selectie van kandidaten op basis van competenties een eigen plaats hebben naast de daarop volgende politieke benoeming. Nu lag de selectie in één hand, namelijk bij de minister van Veiligheid en Justitie. Hierdoor kon twijfel ontstaan of de partijpolitieke voorkeur voorop stond, omdat het een CDA kandidaat zou moeten zijn.
