De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, heeft de spelregels op een rij gezet voor de demonstratievrijheid. Dat doet hij na onderzoek in Den Haag. Helderheid over rechten en plichten rond demonstraties kan volgens de Nationale ombudsman onnodige irritatie voorkomen bij politie en demonstrant. Zo kan nog beter recht worden gedaan aan de in de Grondwet verankerde demonstratievrijheid.
Demonstreren is een grondrecht. Het is een eenvoudige manier voor de burger om deel te nemen aan het democratisch proces. Beperking van de demonstratievrijheid mag dan ook alleen wanneer dat noodzakelijk is vanwege de verkeersveiligheid, de openbare orde en de volksgezondheid. Den Haag is als regeringscentrum en internationaal centrum de belangrijkste demonstratiestad van Nederland. Onvrede onder demonstranten en onduidelijkheid over de juistheid van het optreden van Politie Haaglanden bij demonstraties, waren voor de Nationale ombudsman aanleiding om zelf onderzoek te doen naar de invulling van de demonstratievrijheid in de regio Haaglanden. Het onderzoek betreft vreedzame demonstraties.
Optreden tijdens demonstraties
In Den Haag vinden bijna dagelijks demonstraties plaats. Den Haag heeft een professionele organisatie opgebouwd om die demonstraties ordelijk te laten verlopen. Toch heeft de Nationale ombudsman signalen ontvangen over onvrede en onduidelijkheid over politieoptreden tijdens demonstraties. Uit het onderzoek van de Nationale ombudsman blijkt dat ergernis over het optreden van de politie bij demonstraties wordt veroorzaakt door onbekendheid bij de politie en de demonstrant met de wettelijke regels voor demonstreren. Mag de politie een demonstratie afbreken? Mag de politie naar een vergunning vragen? Wanneer mag de politie naar een identiteitsbewijs van demonstranten vragen? Helderheid over rechten en plichten rond demonstraties kan volgens de Nationale ombudsman onnodige irritatie voorkomen. Hij heeft daarom de belangrijkste spelregels voor demonstreren op een ‘demonstratiekaart’ verzameld. Deze kaart vormt een handreiking aan actievoerders en politie.
Versnelde aanmeldprocedure
De ombudsman pleit verder voor een versnelde aanmeldprocedure. Een demonstratie moet vier dagen van te voren worden aangemeld bij de politie. Na een schriftelijke aanmelding volgt overleg om afspraken te maken over bijvoorbeeld de af te leggen route. Deze aanmeldprocedure is gelijk voor alle soorten demonstraties van een kleine actie tot een optocht met honderden mensen. De aanmeldtermijn van vier dagen en het daarop volgende overleg met de politie worden door demonstranten als onnodig belastend ervaren bij kleine acties of wanneer naar aanleiding van een actuele gebeurtenis een demonstratie wordt georganiseerd. De Nationale ombudsman vindt een termijn van vier dagen dan niet reëel. Hij stelt dat de te volgen procedure in die gevallen afbreuk kan doen aan de vrijheid om te demonstreren.
Relevant voor heel Nederland
De resultaten van het onderzoek zijn niet alleen van belang voor Den Haag; voor betrokkenen in heel Nederland biedt het rapport van de Nationale ombudsman handvatten hoe recht gedaan kan worden aan de in de Grondwet verankerde demonstratievrijheid.
