De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, start een onderzoek naar de manier waarop de 100%-controles bij mogelijke bolletjesslikkers worden uitgevoerd op Schiphol. Aanleiding hiervoor is onder meer een klacht van een vrouw uit Suriname die op Schiphol is onderworpen aan een lijfsvisitatie door de Douane waarbij zij zich moest uitkleden en is gekeken in de holten van haar onderlichaam. De Nationale ombudsman beveelt de minister van Financiën aan om deze vorm van lijfsvisitaties te staken.
Passagiers die vanaf bepaalde vertrekluchthavens op Schiphol arriveren, kunnen sinds december 2003 zeer intensief worden gecontroleerd op bezit van verdovende middelen. Bij deze 100%-controles kunnen passagiers ook worden onderworpen aan lijfsvisitaties door de Douane. Dat betekent dat mensen niet alleen worden onderzocht aan de kleding en aan het lichaam, maar dat ook kan worden gekeken in de holten van het onderlichaam.
Diepgaand onderzoek
De Nationale ombudsman start nog deze maand een diepgaand onderzoek naar de wijze waarop de 100%-controles op Schiphol worden uitgevoerd. Dit mede naar aanleiding van diverse signalen over onheuse bejegening, waaronder die van een vrouw uit Suriname. De enorme emotionele impact die deze controles hebben op “onschuldige“ mensen, speelt voor de Nationale ombudsman een belangrijke rol. Bij het onderzoek zijn drie ministeries betrokken: het Ministerie van Justitie, het Ministerie van Defensie (Koninklijke Marechaussee) en het Ministerie van Financiën (Douane). Het besluit tot dit onderzoek staat los van de brand die plaatsvond in het detentiecentrum op Schiphol. Naar verwachting zal het onderzoek voor de zomer zijn afgerond.
Douanewet niet toereikend
Mede aanleiding voor het uitgebreide onderzoek is een klacht van een vrouw uit Suriname. In april 2004 arriveerde zij in gezelschap van haar man en 2,5-jarig zoontje op Schiphol. Zij was op dat moment vijf maanden zwanger. In het kader van een 100%-controle moest zij zich uitkleden en werd zij door een medewerkster van de Douane onderzocht op drugs aan en in haar lichaam. Dit gebeurde waar haar zoontje bij was. Er werden geen drugs aangetroffen. Dit type onderzoek is te beschouwen als zeer vernederend en vormt een ernstige inbreuk op de lichamelijke integriteit. Ingevolge de Grondwet en het Europees verdrag voor de rechten van de mens is de controle uitsluitend geoorloofd indien deze berust op een wettelijke basis, waarover geen twijfel mag bestaan.
De Nationale ombudsman stelt op basis van het onderzoek naar deze klacht dat de Douanewet onvoldoende wettelijke grondslag biedt voor de vorm van controle die bij deze vrouw is toegepast en de inbreuk op de onaantastbaarheid van haar lichaam die daarin besloten ligt. In de Douanewet zijn namelijk geen nadere waarborgen opgenomen. Dit terwijl in het Wetboek van Strafvordering wel strikte wettelijke beperkingen zijn vastgesteld wanneer iemand in het kader van een opsporingsonderzoek wordt gevisiteerd. In dat geval mag lijfsvisitatie pas worden toegepast wanneer iemand verdacht is van een strafbaar feit en er ernstige bezwaren bestaan ten aanzien van die persoon, er toestemming is gegeven door de officier van justitie en bovendien moet de controle worden uitgevoerd door een arts. De Nationale ombudsman beveelt de minister van Financiën aan om de lijfsvisitaties op basis van de Douanewet, waarbij ook in de holten van het onderlichaam wordt gekeken, te staken.
