De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is niet in staat de 18-jarige leeftijd van asielzoekers vast te stellen met röntgenfoto's van het sleutelbeen, stelt de Nationale ombudman. Op basis van zijn onderzoek concludeert hij verder dat het niet behoorlijk is dat de IND bezwaren van de Inspectie voor de Gezondheidszorg over de betrouwbaarheid van het leeftijdsonderzoek heeft genegeerd. Bovendien heeft de IND het advies van de Inspectie in de wind geslagen om een medisch-ethische commissie in te stellen die toeziet op het leeftijdsonderzoek. De Nationale ombudsman heeft het onderzoek uitgevoerd naar aanleiding van klachten van de Stichting Medisch Advies Kollectief (SMAK) over de IND en de Inspectie voor de Volksgezondheid.
Onderzoek niet gebruiken voor bepalen minderjarigheid
Om advies gevraagd, heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg de IND laten weten dat naar haar mening alleen wetenschappelijk verantwoorde uitspraken kunnen worden gedaan over de leeftijd van de asielzoeker als het sleutelbeen volledig 'gesloten' is. In dat geval kan worden aangenomen dat de asielzoeker tenminste 20 jaar is. Onderzoek van de Nationale ombudsman wijst echter uit dat de IND ook uitspraken doet over minder- of meerderjarigheid als het sleutelbeen nog niet volledig is gesloten. Nu voor het AMA-beleid juist de exacte leeftijd van 18 jaar cruciaal is, ziet de Nationale ombudsman geen rechtvaardiging het leeftijdsonderzoek op deze wijze voort te zetten. De Nationale ombudsman doet de IND dan ook de aanbeveling dit onderzoek niet langer te gebruiken voor het bepalen van de 18-jarige leeftijd. De IND kan op basis van het sleutelbeenonderzoek enkel een wetenschappelijk verantwoorde conclusie trekken over de leeftijd van 20 jaar.
IND gaat voorbij aan bezwaren Inspectie
Al voordat de IND in 1999 gebruik ging maken van röntgenfoto's van het sleutelbeen voor leeftijdsonderzoek, was leeftijdsonderzoek onderwerp van medisch-ethische discussie. De IND heeft daarom in 1998 advies gevraagd aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De Inspectie heeft daarop sterke twijfels geuit over de effectiviteit, de betrouwbaarheid en de proportionaliteit van röntgenfoto's van het sleutelbeen. Desondanks is de IND in 1999 deze methode gaan toepassen. De Nationale ombudsman vindt het niet behoorlijk dat de IND van start is gegaan met het verrichten van leeftijdsonderzoek met behulp van röntgenfoto's van het sleutelbeen, zonder te motiveren waarom aan de ernstige bezwaren van de Inspectie voorbij is gegaan.
Geen medisch-ethische commissie
Alle leeftijdsonderzoeken worden bij de IND beoordeeld door één onderzoeker. Mede daarom heeft de Inspectie sterk aangedrongen op het instellen van een medisch-ethische commissie. Aanvankelijk heeft de IND aangegeven zo'n commissie te zullen instellen. Uit onderzoek van de Nationale ombudsman blijkt echter dat deze commissie nooit is ingesteld, ondanks herhaald aandringen van de Inspectie. Deze gang van zaken doorstaat de toets der kritiek van de Nationale ombudsman niet. De IND had de Inspectie voor de Gezondheidszorg in ieder geval op de hoogte moeten brengen van zijn veranderde inzichten op dit punt. De Nationale ombudsman stelt verder dat gezien de vergaande consequenties van de uitslag van het leeftijdsonderzoek, de IND de plicht heeft om zorg te dragen voor een zorgvuldige en met waarborgen omklede procedure. De Nationale ombudsman doet de IND dan ook de aanbeveling om alsnog een externe commissie in te stellen die erop toeziet dat de ethische en wetenschappelijke normen van het leeftijdsonderzoek zo goed mogelijk worden gewaarborgd.
Handelen Inspectie voor de Volksgezondheid
De Nationale ombudsman heeft tevens onderzocht in hoeverre de Inspectie voor de Gezondheidszorg valt te verwijten dat zij geen actie heeft ondernomen om het leeftijdsonderzoek stop te zetten. De Nationale ombudsman oordeelt echter dat de Inspectie binnen de grenzen van haar bevoegdheid heeft gehandeld. Nu er geen sprake is van acuut gevaar voor de veiligheid of de volksgezondheid en de kwestie niet direct betrekking heeft op medische zorg, kan de Inspectie niet worden verweten dat zij geen eigen onderzoek heeft ingesteld. De Nationale ombudsman overweegt evenwel dat hoewel de Inspectie tot een onderzoek niet verplicht was, zij er redelijkerwijs wel toe had kunnen besluiten gezien haar betrokkenheid bij het leeftijdsonderzoek.
