'Wat was dat Mama?', vragen haar kinderen van drie en vijf jaar met angstige ogen aan Rachelle*. 'Niets bijzonders', zegt ze, terwijl ze de jongste weer vastklikt in de buggy, 'de politie doet gewoon zijn werk'. 'Wat zocht de politie in jouw tas?' 'Tja,' zucht Rachelle, 'dat weet ik ook niet.'
Misschien weet u het nog. In januari opende ik een meldpunt waar u uw ervaringen met preventief fouilleren kon melden. Samen met de ombudsmannen in Amsterdam en Rotterdam was ik een onderzoek gestart naar preventief fouilleren in de praktijk. Bijna de helft van de mensen die zich meldde, is voorstander van preventief fouilleren, een kwart is tegenstander en de rest vindt het prima, als de politie maar correct en vriendelijk is. Maar dat was niet het enige. We zijn tijdens acties in Amsterdam, Rotterdam en op Schiphol mee geweest en hebben mensen die gefouilleerd werden gesproken, maar ook met politie, justitie en deskundigen.
We hoorden het verhaal van Rachelle. Ze deed in haar buurt in Amsterdam met de kinderen boodschappen bij de bakker en de drogist. De politie hield haar staande en legde uit dat ze bezig waren met een actie preventief fouilleren om de veiligheid in haar wijk te vergroten. De politieagent ging in haar tas en in de buggy kijken. Rachelle begreep het wel, het is fijn als de politie meehelpt om de wijk plezierig te houden. Maar tegelijkertijd vond ze het moment nogal ongelukkig, zo met haar kleine kinderen erbij. Waarom juist nu, ze konden haar toch wel even overslaan? Hoe kwam de politie op het idee een vuurwapen bij een jonge moeder van twee kinderen te zoeken? Het leek zo net alsof ze ergens van werd verdacht, terwijl ze gewoon wat boodschapjes deed.
Ik kan het me voorstellen, dat is natuurlijk ingrijpend voor Rachelle en haar kleintjes. Uitgangspunt bij de invoering van preventief fouilleren is dat de politie zonder aanziens des persoons mensen uitkiest om te fouilleren. Maar in de praktijk blijkt dat de politie wil selecteren omdat dat efficiënter is en omdat daardoor minder burgers getroffen worden. Wij, de drie ombudsmannen, hebben begrip voor de behoefte van de politie om doelgerichter en daarmee efficiënt te kunnen controleren, maar dan moeten er wel extra waarborgen zijn dat de politie zorgvuldig is. Preventief fouilleren is volgens de politie zelf het ‘uiterste middel’ dat je niet zomaar in mag zetten. Dus de politie moet vóórdat ze kiest voor preventief fouilleren, eerst nadenken wat ze ermee willen bereiken. Wil de politie dat mensen hun wapens thuis laten of willen ze mensen met wapens vangen? Of willen ze alleen maar op straat laten zien dat ze de veiligheid vergroten? Bovendien moet een officier van justitie op grond van de redelijkheid van de actie ja of nee kunnen zeggen. Op die manier kun je helder krijgen of het behoorlijk is om uitgerekend mensen zoals Rachelle te fouilleren als ze met haar kinderen boodschappen doet.
* gefingeerde naam
De persoon op de foto is niet de persoon uit deze column
