Ieder jaar beginnen ongeveer 1.600 jongeren[1] uit Curaçao, Aruba, St. Maarten en Caribisch Nederland vol goede moed aan een studie in Nederland. Helaas lopen veel studenten tegen allerlei blokkades aan en halen zij daardoor de eindstreep niet. De Nationale ombudsman onderzocht de knelpunten die deze jonge talenten ervaren in Nederland. Vaak gaat het al in de voorbereiding mis en eenmaal in Nederland lopen de Caribische studenten tegen hindernissen aan, zowel bij praktische zaken als huisvesting, zorgverzekering en de studie, maar vooral ook op cultureel vlak. Er is weinig aandacht bij docenten of medestudenten voor de specifieke problemen van deze groep Nederlandse studenten. Na afloop van hun studie blijven ze vaak zitten met een problematische studieschuld.
De Nationale ombudsman, Reinier van Zutphen, doet een oproep aan de overheden binnen het Koninkrijk om de knelpunten waar Caribische studenten tegenaan lopen weg te nemen. “Deze jonge talenten zijn van groot belang voor de toekomst van de eilanden. Het is belangrijk dat hun studie in Nederland een positieve basis vormt voor een succesvolle carrière thuis of in Nederland. Daarom hebben zij soms net dat extra steuntje in de rug nodig. (Overheids)instanties kunnen er niet zonder meer vanuit gaan dat zij volledig zelfredzaam zijn en weten hoe de complexe Nederlandse samenleving werkt.”
“Studeren in Nederland moet voor Caribische jongeren een bewuste keuze zijn. Niet iedereen is daarvoor in de wieg gelegd. Maar wie deze stap bewust wil maken, moet daarbij niet tegen allerlei blokkades aanlopen. Een goede voorbereiding op de eilanden is daarbij heel belangrijk. Ik wil daarom samen met de ombudsmannen van Curaçao en St. Maarten in gesprek gaan met de overheden in het Koninkrijk om studenten veel beter voor te bereiden op de studie en op de Nederlandse samenleving.”
Uit het onderzoek 'Kopzorgen van Caribische studenten' van de Nationale ombudsman onder 624 (oud-)studenten uit het Caribische deel van het Koninkrijk blijkt dat veel Caribische studenten vooraf, tijdens en na hun studie in Nederland tegen verschillende problemen aanlopen. Ze krijgen nauwelijks studiekeuzebegeleiding, krijgen vooraf geen BSN, hebben geen recht op een Nederlandse zorgverzekering en zijn onbekend met belastingen en toeslagen, moeten wennen aan de Nederlandse cultuur en samenleving en bouwen vaak problematische studieschulden op.
De Nationale ombudsman roept de overheid, in het bijzonder minister Van Engelshoven (OCW), staatssecretaris Knops (BZK) en hun collega's op de eilanden, daarom op om alles te doen wat in hun macht ligt om de fasen voorafgaand, tijdens en na de studie in Nederland voor Caribische studenten zo eenvoudig mogelijk te maken. Zij moeten het initiatief nemen tot samenwerking om praktische blokkades weg te nemen en studenten beter voor te bereiden op en begeleiden bij hun studie in Nederland. Reinier van Zutphen: “De voorbeelden zijn schrijnend. Als de knelpunten worden opgepakt, kan voorkomen worden dat aankomende Caribische studenten tegen dezelfde problemen aanlopen en kunnen zij met hun studie in Nederland een succesvolle start aan hun carrière geven.”
De belangrijkste knelpunten uit het onderzoek ‘Kopzorgen van Caribische studenten’
Onvoldoende voorbereiding
Voor veel Caribische studenten is het heel erg wennen om te studeren in Nederland. Vooraf missen zij een totaalbeeld: van de studie en hoe het is om te studeren, de cultuur, het klimaat, de taal en het belasting- en toeslagenstelsel. Alles is anders dan wat zij van huis uit gewend zijn. Uit het onderzoek blijkt dat studenten vaak niet goed zijn voorbereid om deze stap te maken. 26% voelt zich zelfs slecht tot zeer slecht voorbereid op hun studie in Nederland.
Quote student: “Er werd veel focus gelegd op het kiezen van de juiste opleiding en school. Maar niet op hoe het leven in Nederland is."
Geen burgerservicenummer (BSN)
De praktische voorbereiding moeten studenten al op de eilanden kunnen doen. Dat geldt zeker ook voor de mogelijkheid om zaken die al vóór de studie geregeld moeten worden digitaal te kunnen regelen. Dat is nu onmogelijk, omdat deze studenten geen burgerservicenummer (BSN) hebben en dat krijgen zij pas als zij zich in Nederland hebben ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BRP). Daardoor kunnen zij zich niet op afstand inschrijven voor bijvoorbeeld een mbo-opleiding of een bankrekening openen. Ook een kamer vinden is problematisch. Reinier van Zutphen: “Een aantal problemen geldt voor iedereen die in Nederland studeert. Maar in de praktijk zijn zaken voor internationale studenten vaak beter geregeld dan voor de Caribische studenten."
Uitgezonderd van de Nederlandse zorgverzekering
Caribische studenten zijn uitgezonderd van de Nederlandse zorgverzekering. Omdat zij geen Nederlandse zorgverzekering hebben, komen zij niet in aanmerking voor zorgtoeslag. Toch vragen veel studenten in Nederland, meestal op aanraden van familie of vrienden, een Nederlandse zorgverzekering en bijbehorende zorgtoeslag aan. Als dan later blijkt dat zij hier geen recht op hebben, moeten zij vaak flinke bedragen terugbetalen. Doordat Caribische studenten niet bekend zijn met de Nederlandse wet- en regelgeving rond toeslagen en (gemeente)belastingen lopen zij een groot risico op financiële problemen.
Wennen aan de Nederlandse samenleving
De overgang naar Nederland is groot. Niet alleen door de taalachterstand, maar vooral door het cultuurverschil. Onbekendheid met hun rechten en plichten versterkt daarbij hun gevoel van vervreemding en onmacht en daarbovenop hebben zij soms te maken met discriminatie en uitsluiting. Ruim de helft van de ondervraagde studenten heeft studievertraging opgelopen, waarbij één van de voornaamste redenen psychisch van aard is. Een netwerk dat hen kan opvangen is er vaak niet en zelf om hulp vragen doen deze studenten niet zo snel. Instanties in Nederland lijken weinig doordrongen van de cultuurshock die Caribische studenten ervaren als zij naar Nederland komen. Het gevolg is dat een deel van deze studenten langere tijd zonder opvang of netwerk zit en depressief wordt. Reinier van Zutphen: “Deze Caribische studenten hebben begeleiding nodig. Van organisaties die studenten helpen, maar ook van docenten die zich realiseren hoeveel extra hindernissen deze studenten te nemen hebben.”
(Studie)schulden
Een relatief groot aantal Caribische studenten maakt de studie niet af, wisselt meermalen van studie en/of loopt studievertraging op. Mede hierdoor bouwen studenten hoge (studie)schulden op. Daarnaast hebben de meeste Caribische studenten, om in Nederland te kunnen studeren, naast een studielening van DUO ook nog een lokale studielening afgesloten. Zonder deze studielening(en) redden zij het financieel niet. Het lukt de Caribische studenten minder goed om werk te vinden en/of te houden. Daarbij verdwijnen door de huidige Covid-19-pandemie veel bijbanen van studenten. Bijna de helft van de (oud-)studenten die op dit moment hun studieschuld aflost, geeft aan dat dit (zeer) moeilijk gaat. Omdat de meesten meerdere (studie)leningen hebben en instanties daar geen rekening mee houden (met de opstarttoelage voor studenten uit Caribisch Nederland wordt wel rekening gehouden), loopt het totale bedrag dat maandelijks moet worden terugbetaald enorm op en is dit vaak hoger dan de financiële draagkracht van de studenten. Dat geldt zeker voor studenten die terugkeren naar de eilanden en daar vaak geen baan vinden waarmee zij deze schulden kunnen aflossen. Het weerhoudt een groot deel van de oud-studenten ervan om terug te keren naar de eilanden.
Bekijk hieronder de video waarin de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen en minister Van Engelshoven in gesprek gaan met Caribische studenten tijdens een digitaal ontbijt.
[1] Ongeveer 1000 jongeren gaan naar hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Ongeveer 600 jongeren gaan naar het middelbaar beroepsonderwijs.
